قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

آذربایجان ادبیاتی‌نین تاریخی درین‌لیگی محمدرضا کریمی[1] خلاصه: آذربایجاندا کلاسیک تورک ادبیاتی‌نین عمادالدین نسیمی‌دن باشلادیغی همیشه تصویر ائدیلیر. بو سطیرلرین یازاری­نین فیکریجه، بو ایفاده سون درجه یانلیش‌دیر، چونکی نسیمی‌دن عصرلر اول آذربایجاندا اونلارجا، یوزلرله شاعر و یوزلرله قیمتلی تورک اثری یازیلمیش، اؤتن عصرین سیاسی سبب‌لری اوزوندن بیله‌رک‌دن و بیلمه‌دن اونودولموشدور. بو گون دونیادا ویرتوال مکانین گئنیشلنمه‌سی و بوتون دونیانین اونسیتی ایله بیر چوخ گیزلی حقیقت‌لر اوزه چیخیر و آذربایجانین زنگین ادبیاتی بو بؤیوک تاریخی نایلیتدن چوخلو بهره ­له ­نیب. بو گون مین ­ایل‌لیک‌لرین تاریخینی داشییان یوزلرله اثر اونودولما کولوندان چیخیب دونیانین گؤزو اؤنونده سئچیلیر و اونو پیسله‌ینلرین اینکار احتیمالینی الیندن آلیر. بو یازیدا بیز آذربایجان ادبیاتینا هیجری 8-جی عصرده عمادالدین نسیمی دؤوروندن باشلایاجاغیق و عادی تجروبه‌نین و کلاسیک شیوه نین عکسینه اولا‌راق، چاغداش دؤوره دوغرو ایره‌لیله­ مک عوضینه، تاریخه و تاریخین درین‌لیگینه واراجاغیق بلکه آذربایجاندا تورک شاعر، یازیچی و تورک دیلینده یازیلمیش اثرلری اوزه چیخاراق. بو مقاله­ کیتاب‌خانا مئتودونو نظردن کئچیریر و مسئله ­نی اوریژینال سندلرله آراشدیریر. اونو دا علاوه ائتمک لازیم‌دیر کی، مؤوضو چوخ گئنیشدیر و بورادا یالنیز یارادیجی شاعیرلر و یازیچیلارین آدلاری و بعضی اثرلری قئید ائتمکله کیفایتله­ نیریک.آچار سؤزلر: آذربایجان – تورک ادبیاتی، عمادالدین نسیمی، گنجه لی نظامی، شان قیزی داستانی، کتاب دده قورقود.گیریش: شوبهه‌سیز کی، ادبیات سؤز صنعتی‌دیر و دیلین گلیشمه‌سینه، فرقلی­لشمه‌سینه و گوجلنمه‌سینه تأثیری معاصر دؤورون ان مهم مقاملاریندان‌, ...ادامه مطلب

چکیدهیکی از مهم‌ترین مسائل فکری دوره‌ی معاصر ما، جست و جوی علل و ریشه‌های عقب ماندن جوامع اسلامی به طور اعم و جامعه‌ی ایران به طور اخص از قافله‌ی تمدن جدید با منشأ اروپای غربی و تلاش برای یافتن جواب پرسش‌های کلانی مانند موارد ذیل است؛ چرا تمدن جدید عصر حاضر صرفاً در جغرافیای اروپای غربی سر برآورد؟ چرا سرزمین‌های دیگر از جمله ممالک اسلامی نتوانستند بستر و شرایط لازم برای سر بر آوردن چنین پدیده‌ای را فراهم کنند؟ چرا سرزمین‌های اسلامی در عین این ناتوانی، حتی در برابر این تمدن جدید مقاومت نشان داده و به راحتی حاضر به جذب آن نبوده و نیستند؟محققین و نظریه‌پردازان بسیاری بسته به خاستگاه اندیشگی و نحله‌ی فکری خود، در صدد جواب دادن به این سوالات و صدها سوال مشابه دیگر برآمده‌اند تا مگر با یافتن جواب این پرسش‌ها، موانع پیش روی ما برای پیوستن به قافله‌ی تمدن جدید غربی را را از میان بردارند اما جوشش‌ها و کوشش‌های اکثرشان به سبب ایدئولوژی‌زدگی و تصورگرایی به جای واقع‌گرایی، قرین موفقیت نبوده است.سهم تاریخی‌گری نیز در این ایدئولوژی‌زدگی و تصورگرایی سهمی عمده بوده است. یکی از نظریه‌پردازان این میدان که آراء و تئوری‌هایش به سبب تاریخی‌گری، ایدئولوژی‌زدگی و تصورگرایی به جای واقع‌گرایی، راه به جایی نبرده است، سید جواد طباطبایی است که در این مقاله به نقد بخشی از دیدگاه‌های او به‌ویژه از منظر تاریخی‌گری پرداخته شده است.مقدمهپائیز سال 1382 که تازه وارد دانشگاه شده بودم، با نام سید جواد طباطبایی در یکی روزنامه‌ها (اگر اشتباه نکنم روزنامه شرق بود و مطلبی با عنوان «انکار مدعی». در آن نوشته، طباطبایی به ادعای حسن قاضی مرادی مبنی بر سرقت مفهوم «شرایط امتناع تفکر» از وی، جواب داده بود) آشنا شدم و پس از, ...ادامه مطلب

شیرین دیللی، شبچره ادبیاتیمیزین بؤیوک شاعیری: میرزاحسین کریمی مراغه ای دونیاسینی دَییشدی.صفالی، شیرین دیللی شعر اوستاسی میرزاحسین کریمی نین اؤلومو آذربایجانین بو آجی گونلرینده، بؤیوک بیر یارا اولدو یارالار اوستونده. خوی زلزله سی، تورکیه ده باش وئرن آغیر زلزله، دونیانی ماتمده قویان بیر گونلرده، شیرین دیللی شاعیریمیزین دونیادان کؤچمه سی بیزلری داها کدرلندیردی. کریمی پاک، تمیز دوشونجه لی، خوش سیمالی، کؤنلو آلچاق - آما اوره یی بؤیوک بیر انسان ایدی. گؤزل سؤزلریله بوتون آرذبایجانلی لارین اوره یینده یئر آچمیشدی. اجتماعی، اخلاقی و طنز ایله سؤیله دیگی شعرلر هامی نین - عالیملردن عامی لره قدر، کیچیک اوشاقلاردان بؤیوک قوجالارا قدر، هامی و ماهی نین اوره یینده یئر آچمیشدیر. بو دَیرلی شاعیریمیزین اؤلومونو هامی ادب سئورلره باش ساغلیغی وئریب، یادی و آدی نین همیشه لیک قالماسی و شعرلریندن اوخویوب لذت دویاراق "الله رحمت ائله سین!" دئمه یی اونودمایاق. بخوانید, ...ادامه مطلب

ميرزا حسين كريمي 1310جي ايلده ماراغانين مؤمين و ديندار بير عائله ­سينده آنادان اولدو. ماراغا قديم زامانلاردان يوزلرله بؤيوك سؤز و دوشونجه عالم­لرين آنا يوردو اولموش؛ اوحدي، عبدالقادر، اشرف، درويش، دخيل، شكوهي، ذاكر كيمي عالم‌لري اؤز قوينوندا بؤيوتموش و بوگون‌ده بويورد بئله انسانلاردان و ياراديجي عالم‌لردن بوش دئييلدير. ميرزا حسين­ين آتاسي مرحوم ذاكر مراغه‌اي باققالليق و شام دوزه‌لتمه ايشينده چاليشاراق، يازيب ياراديردي ده. اونون اوغلو، ميرزا حسين، اونون بير سيرا اثرلريني اؤز دفترلرينه سپه‌رك، اونلارين يايماسينا كؤمك ائتميش، آنجاق مستقل بير صورتده ياييلماسي داها لازم­دير.ميرزا حسين مكتبه گئديب، اسلامي علم­لري الده ائده‌رك، مدرسه‌يه‌ده گئدير و باجارديغي قده‌ر معلومات الده ائدير. سونرا بازارا گليب، آتاسي­نين اليني توتور. آنجاق آتاسي‌دا، اوغلونون استعداديني گؤره‌رك شعرده فصاحت و بلاعت صنعت­لريني اؤيره‌تمه‌ده اسيرگه‌مير. ذاكر، مؤمين بير انسان اولاراق نوحه و مرثيه ادبياتينا ماراقلي اولوب و انجمن­لرده اشتراك ائديردي. او، اوغلونودا بو ييغينجاقلارا آپاريب، اونون ياراديجيليق قووه‌تيني گوجلنديرير و ميرزا حسين ياواش- ياواش قوشدوغو شعرلري اوخويور. ميرزا حسين نوحه ادبياتيندا چاليشديغي زاماندا، طنز و ساتيرا شعرلري‌ د‌ه يازيب- اوخويور. گئت به گئت اؤزو بؤيوك بير طنز شاعري اولاراق، بو ادبياتي خالق ايچينده يايير. اونون بيرينجي اثري 18 ياشلي اولدوغو زامان 1338ده ياييلير و چوخ تئز خالق طرفيندن سئويلير و بير ايل سونرا ايكينجي و اوچونجو جلدلري‌ده اورتايا گلير.كريمي‌نين «رنگارنگ[1]» آدلي كتابلاري، هر جلدي اون دفعه‌لر چاپ اولوب و خالق ايچينده ياييليبدير. ميرزا حسين، ماراغا شهرينده ادبي انجمني قوراراق،, ...ادامه مطلب

«چاغداش ادبياتيميز» كتابيندان سئچيلن آغیر بیر حصّه، بؤيوك شاعريميز، مقاومت شعريميزين سارسليماز تمثيلچي­سي حبيب ساهره باغلانميشدير. شُبهه‌سيز حبيب ساهر بيزيم چاغداش شعريميزه ان ائتكي‌لي ايز قويان؛ چاغداش شعري، كلاسيك و باغلي فكرلي شعردن آييران شاعردير. آنجاق نه يازيق‌كي خالقيميزین طالعي‌كيمي، اونون شرفلي آدي هميشه دالدادا قاليب و اؤز ده­يري بيله­سينه وئريلمه­ييبدير. عؤمور بويو ادبياتيميزا اوره‌يي يانان، اوندا يئني جيغيرلار چكمه­يه جان آتان، خالقينا بير ده­يرلي اثر تقديم ائتمه­يه چاليشان، خلقيميزده يئني روح يارادان، ايگيرمينجي يوزايلين رئاليست شاعري حبيب ساهر اوچون هله ده ده­يري قدر مقاله يازيلماييب، اثرلري آراشديريلماييب و نهايتده تانينماييبدير. بيزيم آناديليميزده مكتب- مدرسه اولماديغي اوچون، شاعرلريميز و اونلارين درين فكر دونيالاري دا تانينماميش و بوبشريتين دوشونجه خزانه­لري بشريتدن آلینميشدير. بوگون گؤرکملي و پارلاق شخصيت‌­لريميزي گنج نسيل­لره تانيتديرماق، اونلارين اؤلمز اثرلريني يئني نسيل‌لره چاتديرماق ان بؤيوك وظيفه­ميزدير. چاغداش شعريميزده حبيب ساهر هاردا دايانميش؟مشروطيت انقلابيندان باشلاميش چاغداش اديباتيميز چوخ ده­يرلي، زنگين و گئنيش موضوعلاري احتوا ائده‌رك مختلف فكرلر، استعدادلارو دوشونجه­لرين اورتايا گلمه­سيله برابردير. بوادبيات ملانصرالدين يازيچيلاريندان باشلاياراق شعري خوليا دنياسيندان آشاغي چكيب خالق ايچينه گتيرميشدير و سياسي- اجتماعي حركت­لره قاباقجيل رولونو اويناميش، مختلف ساحه­لرده فعالجاسينا اشتراك ائتميش، بوتون ائنيش- يوققوشويلا، گاهدان يوخاري قالخيب، گاهدان سس­سيز ياتيب و نهايتده اؤز ملي- تاريخي وظيفه­سيني اؤده­ميشدير. اونون‌دا تاريخي، خالقي­ميزين تاريخي و آ, ...ادامه مطلب

بعد از مرگ آقا محمد خان توافقی بین سرداران، طوایف ترک و دیگر گروه های با نفوذ صورت گرفت و فتحعلی شاه( 1176 خورشیدی) قاجار به سلطنت رسید. در این دوره بزرگترین حادثه تاریخی کشور بوقوع پیوست و زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آینده را تحت تاثیر قرار داد. دو جنگ خانمانسوز و دو قرارداد در خاک آذربایجان، این سرزمین کهن را تقسیم و تزار روسیه را بر بخشی از آن مسلط کرد. فتحعلی شاه عباس میرزا را بعنوان نایب السطنه در سن کودکی به دارالسطنه تبریز فرستاد و سرپرستی و آموزش وی را به قائم مقام ( میرزا بزرگ) سپرد. قائم مقام که به خاندانی از رجال سیاسی ایران وابسته بود، توانست دارالسلطنه تبریز را در بیرون میدان جاذبه بساط کهنه دربار تهران به کانونی برای طرح نو تبدیل کند.عباس میرزا که از دایره فساد دربار ، حرمسرای شاهی و خوشگذرانی در آن نجات پیدا کرده بود، نخستین رویارویی نظامی خود را با روس ها انجام داد و با طعم اولین شکست بخشی از خاک آذربایجان را از دست داد. در نتیجه معاهده صلح گلستان ( 1192 خ، 21 اکتبر 1813) به امضا رسید. بخش های شمالی تا گرجستان به روس ها واگذار شد. این شکست و معاهده صلح اجباری لرزه بر اندام دارالسلطنه تبریز و عباس میزای جوان انداخت. در مدت کوتاهی به باز سازی نیرو پرداخت تا مناطق از دست داده را باز ستاند. مردم آذربایجان متحمل مخارج سنگین این آماده سازی و جنگی شدند که بار دیگر ویرانی آفرید.روس ها که ارتش خود را مجهز به سلاح و توپخانه مدرن کرده بودند و از ضعف دولت مرکزی قاجار آگاهی داشتند، به ابهام در متن معاهده و خطوط مرزی اشاره کرده، بار دیگر خواهان جنگ بودند. عباس میرزای جوان که از شکست پیشین سرخورده و مایوس، در فکر واندیشه جبران آن بود، نخست به تحریک روحانیت که حکم جهاد صاد, ...ادامه مطلب

تاریخ آذربایجان و ادبیات تورکی آذربایجان به همراه حضور ترکان در این سرزمین به علل مختلف هنوز هم چون رازی سر به مُهر باقی مانده است و روند رو به رشد علم، به سوی رمزگشائی این تاریخ در جریان است؛ و همّتی می­خواهد تا تاریخ سرزمین خود را خودمان بنویسیم. در این میان امپراتوری خزران به عنوان بخشی از تاریخ آذربایجان پیش روی ماست. در عین حال، ادبیات کهن آذربایجان از دل تاریخ برآمده و در زمان مدنیت ها و حکومت های ترک پا گرفته است., ...ادامه مطلب

 متن سخنرانی29/10/1400   هنوز تاكنون نخستين آفرينشگران ادبيات مدّون آذربايجان به طور قانع‌كننده‌اي شناخته نشده‌اند و هنوز هم شیخ عزالدین حسن اوغلو به عنوان نخستین شاعر ترکی گوی آذربایجان شناخته می شود. اگرچه حسن اوغلو زاده ی خراسان است، اما یافته های علمی – ادبی مبین این امر است که وی در تبریز پرورش یافته و در تبریز به شهرت رسیده است. تاريخ ادبيات پر پيچ و خم آذربايجان صدها گره و صدها باب ناگشوده دارد. وجود كتاب ارزشمندي چون دده قورقود اين باور را عميقاً به وجود مي‌آورد كه اثري چنين بزرگ كه ريشه در اعصار بسيار دور دارد و در پيوند با اساطير و چهره‌هاي تاريخي مي‌باشد فقط مي‌تواند بر پايه‌ي بناي مستحكم و ريشه‌داري به وجود آيد.   حسن اوغلو از جمله نخستين آفرينشگران ادبيات مدون به زبان تركي آذربایجاني است كه به عالم علم و ادب شناخته شده است. هنر شعري حسن اوغلو همانند بسياري از شاعران اوليه‌ي آذربايجان، بعدها معلوم گشته و تحقيقات روي آثارشان آغاز شده است.  عجب! بيلسم مني شيدا قيلان كيم؟منه بو عشق اودون پيدا قيلان كيم؟عجه‌بله‌رم، عجه‌ب قالديم ايلاهي!ايمان اهلين دؤنوب، ترسا قيلان كيم؟قاميشدان شكر-و داشدان جواهير،آغاجدان دانه‌يي خورما قيلان كيم؟تنيم يئتميش ايكي دورلو داماردير،كيمين ايرماق، كيمين دريا قيلان كيم؟قو بو تدبيري! گل تقدير ائيله!بوگونكو وعدني فردا قيلان كيم؟بو نعطين فرشيني، هردم بو فراش،بو عرشين رنگيني مينا قيلان كيم؟حسن اوغلو، بو بير قطره مئنيده‌ن،اونون خوب صور‌تين زيبا قيلان كيم؟    نخستين اطلاعات در مؤخره‌ي ترجمه‌ي تركي كتاب «گلستان» شيخ مصلح الدين سعدي شيرازي (1258 م) ثبت شده است. اين كتاب را شاعر قرن 14 قبچاق «سيف سرائي» ترجم, ...ادامه مطلب

قایناق: سایت تریبون در آخرین روزهای سال پر بلا(1398) و در بحران ویروس هراس انگیز کرونا، فقدانی جبران ناپذیر دامنگیر تبریز کهن و آذربایجان بزرگ شد. این فقدان جبران ناپذیر وداع ابدی دکتر غلامحسین فرنود , ...ادامه مطلب

انتشار هفته‌نامه‌ «مهد آزادی‌ آدینه‌» که‌ به‌ همت‌ صمد و یارانش‌صورت‌ گرفت‌ نقطه‌ی‌ عطفی‌ در زندگی‌ صمد و شکل‌گیری‌ بعدی‌ حلقه‌چریکی‌ تبریز است‌.اولین‌ شماره‌ی‌ این‌ هفته‌نامه‌ در روز پنج‌ شنبه‌ اول‌ , ...ادامه مطلب

اشعار و آثار میرزا جعفر خامنه ای، عنوان کتابی درباره یکی از پیشگامان شعر نو در ایران است که به تازگی به قلم رضا همراز توسط انتشارات «قالان یورد» در تبریز به بازار نشر آمده است.  کتاب «اشعار و آثار میرزا جعفر خامنه‌ای» در ۱۰۸ صفحه، ۵۰۰ جلد به قیمت ۴۲ هزار تومان به بازار عرضه شده و از این رو که نخستین اثر مستقل درباره زندگی و آثار میرزا جعفر خامنه‌ای محسوب می‌شود، بسیار حائز اهمیت است., ...ادامه مطلب

"ادبیات سئونلر" گروپوندا دانیشیقدان8شهاب الدین سهروردیسئویملی دوستلار، گؤرکملی ادبیات سئونلر، عزیز ائشیدنلر؛واختینیز خئیر!زنگان – قیزیل آذربایجان، بؤیوک دوشونرلر یوردو، تصوف و عرفان سئورلر بؤلگه سی دیر. اسلامدان سونرا دینی تعلیمات اساسیندا بؤیوک عارفلر، حکیم لر و عالیم لر بورادا بسلنمیش، دَیرلی علمی – ادبی اثرلر بشریت عالمینه بخش ائتمیشلر., ...ادامه مطلب

چکیده:ملیت تعریف علمی و سیاسی روشنی دارد و در این تعریف زبان ملی از اهمیت خاصی برخوردار است. زبان فارسی به دلایلی چند مانند: ارزش تاریخی، غنای ادبیات، وجود اشتراکات با زبانهای اقوام ایرانی، تاثیر متقا, ...ادامه مطلب

مجموعه چلپی   اوغلو   اکنون بنایی ۷۰۰ ساله است که توسط یکی از نزدیکان مولانا جلال الدین رومی ساخته شده است و باستان شناسان و محققان، به طور دقیق این مجموعه را به سلطان چلپی منسوب و تاریخ احداث بنا را سال ۷۲۸ هجری قمری بیان کرده اند . , ...ادامه مطلب

امام حسین شیعه تاریخینده بیر قهرمان کیمی دایانمیش و کربلا اولایلاری تاریخ بویو مسلمانلار اونا ساری چکیلمه ­لرینه سبب اولموشدور.   بورادا یوسف مداحین اثرینی گتیره جه ییک، آنجاق بونو دئمک لازیمدیر کی مق, ...ادامه مطلب