داش آكُل / صادق هدايت / ترجومه : علیرضا ذیحق
ا
«داش آكل» ايله «كاكا رستم» ين قانلي بيچاق اولدوقلاريني بوتون شيراز اهلي بيليردي. بيرگون داش آكل قديم كي پاتوقي «دوميل» قهوهخاناسيندا ديزلري اوسته چؤمبلهن اوتورموشدي. بير بيلدير چين قفسي ايسه كي اوزه رينه بير قيرميزي پارچا سالمينشدي يانيندا ايدي و بارماقي نين اوجو ايله ير تيكه بوزو سوكاساسيندا چالخاليردي. بو آندا بيردن كاكارستم يولدان يئتيردي و توخونان بير باخيش لا، داش آكُلا گؤز ديكدي و ألي شاليندا گزهركن گئتدي اوز به اوز سكيده اوتوردي. سونرا اوزونو قهوهچي شاگيرده توتوب دئدي: « آآآي اوغلان بيبي بير چاي گتير گؤروم.» داش آكل معنالي بير باخيش لا قهوهچي شاگرده باخدي. او تهركي قورخودان اؤزونو ايتيريب كاكانين سؤزونو سانكي ائشيتمهدي. ايستيكانلارين بوروش جامدان چيخارار كن سو سطيلينه باسيب سونرا اونلاري بير به بير اهمالجا قورولوردي. حولهني ائله استاكنلارين جانينا چكيردي كه اونلارين قيژها قيژسسي آيدينجاسينا ائشيديليردي. كاكارستم بوسايمامازليق دان غضبلندي. يئنيدن باغيردي: «مه مه مگه كارسان!؟ سه سه سنلهنم!»
قهوهچي شاگرد آنلاشيلماز بير گولوش ايله داش آكلاساري دؤنركن كاكارستم ديشلري آراسيندان چيخان بير سسلهدئدي: « با- باشلارينا آند اولسون، اونلاركي بو- بو بوي دئييرلر اگر لولولوطي دولار بو گئجه گلرلر گوجلرين سينا يارلار.»
داش آكل كي بوزو كاسادا فيرلاديردي گؤزو آلتينان دورومو يوخلاركن قورخمازليقلا ائله بير اورهكدن سسلهنيب گولديكي حنارنگي توتموش بوغلاري آرديندان، محكم و آغ ديشلري نين بير سيراسي بوسبوتون پارلاييب گؤرسندي و دئدي: «غيرت ليز لر رجز اوخويوب بوي دئيهرلر، ايندي ائله، واختي ديركي كيمسهنين يالانچي پهلوان اولدوغو بيلينيب گؤرسهنه !»
هامي باشلادي گولمهگه، البته كاكا رستمين ديلينين توتولماسي كيمسهني گولدورمهدي. نييهكي هامي بيليردي اونون ديلي توتولار. آمما داش آكل شهرده آدي بللي كوراوغلو كيمي ديللر از بري ايدي و هئچ بير لوطي اونون قاباغيندا ايندي يه جان دايانانماميشدي. هر گئجه كي «يهودي ماللا اسحاق» ين ائوينده، ايكي قاب اورهك يانديريجي چاخيري باشينا چكيب «سردزك» محلّهسينين آغزين كسردي، كاكارستم كي هئچ اونون ددهسي ده گلسهايدي قويوب قاچماليايدي.
كاكانين اؤزوده ائله، ياخشي بيلردي كي اونون قاباغيندا هئچ واخت اوخويا بيلمز و داش آكلادا باتانماز. نييهكي ايكي يول اونون أليايله يارالانيب اوچ دؤرد يول ايسه سينهسي اوزه رينه چيخميشدي.
قارا بخت ليك دن كاكارستم، نئچه گون بوندان اول ميداني بوش گؤروب توز سالميشدي. داش آكل دا آنلاياركن اجل تك يئتيريب دويونجا سؤز آتيب أله سالميشدي و دئمشدي : « كاكا، ائله بيل سنين كيشين ائوده دئييل ؟! بللي دير پايين آرتيق دوشوب شنگول لاشيب سان! بيليرسن ندير؟ بو اسگيك ليك و آلچاقليق لاري اونود! اؤزونو لات ليقا وورماق دان اوتانميرسان مي؟ بو نه جور ديلنچي ليك كي اؤزونه ايش قاييريب سان و بون هر گئجه جماعتين يولونو كسيرسن؟! «پورياي ولي» يه آند اولسون بيرده گؤرهم بو كئفده كئف لهنيب سن، بوغلارينا اود ووراجاغام. أليمده كي بو قمهنين تييهسيايله شاققالاييب بؤلهجه گمسني.»
كاكارستم سوزه- سوزه بوينونو چيگنينه قويوب يولادوشرسه ده آمما اوره گينده داش آكل دان بير كين ساخلاييب زهريني تؤكمهگه باهانا داليجاايدي.
بونودا دئمك كي بوتون شيراز اهلي داش آكلي جاندان سئوهردي. نييهكي او «سردزك» محلهسيني قوروق ائتديگي زمان، كيمسهنين ناموسانا كژكي باخمازدي هئچ بلكه جماعتله ده چوخ حرمت له كئچينه ردي. قادين لارا توخونان وخلقه زوردئيهن بير اَجُلي آزميش اولورسايدي دا، «داش آكل» ين أليندن قورتولاجاقي اولمازدي.
يوخسول و أزيلميش خلقين أليندن توتاركن اونلارا يارديمي كئچردي و عشقي چكيب كؤنلو ايستهسه ايدي، گؤرهردين اونلارين يوكونه ده ائولرينه جان يارديمجي اولدو. آمما كيمسهني ده اؤزوندن يوخاريدا گؤرمك ايسته مزدي، اؤزهل ليكله كاكارستمي كي گونده اوچ مثقال ترياك چكيب مين جوره اويوندان چيخيردي.
كاكارستمه اولان توهين، اونو سارسيداركن چوخ پوزقون و آجيقلي بير حالدا اوتوروب بوغلاريني چيئنهييردي. اونا بيچاق وورسايدين قاني چيخمازدي. نئچه آندان صونرا جماعتين قاققيلتي سي اؤزلري كيمي سوسدو آمما قهوهچي شاگيرد، قيققيلتي سيندان أل چكمهدي. او قاراشين قيافه ايله ياخالي كؤينك أگنينده، گئجه لري ياتاندا باشينا قويدوغو ترليك بؤرك باشيندا و بئز تومان آياغيندا، أليني قارنينا قويوب گولمكدن آزقالا قيريليردي و جماعتده، اونون گولوشونه باخاركن يئنيدن باشلاييب گولوردي.
كاكا رستم بيردن بيره يئريندن اويناييب أل آتدي كريستال قندقابييا و وار گوجوايله توزارلادي قهوهچي شاگردين اوستونه. قندقابي سماوره دهيركن سماور، سكينين اوستوندن چايدانلا بيرليكده يئره آشدي و نئچه فنجان جالانيب سيندي. سونرا كاكارستم آياغا قالخيب، پؤرتولموش بير حالدا، قهوهخانادان ائشيكه چيخدي.
قهوهچي سماورين أزيش- بوروشونه باخاركن حرص ايله دئدي:
«بير حصيرايدي بير ممد نصير، بير بيزا ايديك بيرده مسقهمت دمير» بوسوزلري چوخ پريشان حالدا دئسهايدي ده، ندنسه جماعت يئنه باشلادي گولمهگه. قهوهچي اؤزوندن چيخيب چوخ حيرص و غضبله شاگردينه ساري يوگوردي. آمما داش آكل گولو مسه يه ركن أل آتدي جيبينه و بيركيسه پول اورتايا آتدي. قهوهچي كيسهني گؤتوروب، آغير يونگون ائتدي و گولدي. بو آرادا مخمل جيليققالي، گئن تومانلي و كئچهبؤر كلي بير كيشي، ترتلهسيك قفهخانايا گيريب دؤوره بره باخدي. داش آكلاساري گئدهركن اوناسلام وئريب دئدي: «حاجي صمد مرحوم اولدي!»
داش آكل باشيني قالديريب دئدي: « آللاه باغيشلاسين!»
– سيز مگر اونون ائتدگي وصيت دن خبرسيز سيز؟!
– من كي اؤلو مالي يئيهن دئلييم. يئري گئت اؤلو چؤرهگي گودهنلره خبروئر!
– آخي اوسيزي اؤزونه وكيل وصي ائديب …
بوسوزدن داش آكل ائله بيل ياتميشيدي آييلدي. يئني دن اونو باشدان آياغا ايزلهدي. أليني آلنينا چكهركن كئچه بؤركي دالييا گئديب آلنينين ايكي رنگده اولدوغو بوسبوترن گؤزه دگدي. نييهكي آلنينين ائشيكده قالان حيصهسي گونون ايستي سيندن يانيب قارالسادا، بؤركون آلتيندا گيزلهنن حيصهسي آغ آبباغي گؤرونوردي. سونرا باشيني تاولاييب خاتمدستهلي اينجه نقشهلرله بزهنن چوبوقوني چيخاريب چوخ اهمالليقلا اونون ايچينه توتون تؤكدي. بارماقي ايله توتون لري نظمه ساليب چوبوقي آليشديراركن دئدي: « آللاه حاجيني باغيشلاسين، اولان اولوب كئچن كئچيب آمما هئچ خوش ايش گورمهييب. بيزي يامان دغمسهيه سالدي. نيئلهمك دا، كئچهنه گذشت دئيهرلر، سن گئت من دالدان گلديم»
اوگلن آدام حاجيصمدين قوللوقچوسي ايدي كي آرالي ويئيين آدديملارلا اوزاقلاشدي. داش آكلين آلني قات با قات قيريشلاندي و اونون چكديگي چوبوقون توستوسو سانكي قارا بولودكيمي قفهخاناني بورويركن دالغالانان سس و گولوشلري اؤز قانادلاري آلتينا آلميشيدي.
داش آكل چوبوقون كولوني سيلكهلهييب آياغا قالخدي. بيلديرچينين قفسين ده قفهچي شاگيرده تاپيشيريب باييرا چيخدي.
داشاكل، حاجي صمدين ائوينه چاتاركن ختم مجليسي قورتولوب تكجه نئچه نفر قرآن اوخويانلا جزوه داغيدان پول حسابي گئديرديلر. بيرنئچه آن حووضون باشيندا معطل اولدوقدان سونرا، اونو بير بويوك اُتاقا كئچيرتديلركي اونون شبكهلي اينجه الوان پنجرهلري ائشيگه ساري آچيليردي.
خانيم گلدي پرده دالينا و معمولي سلام كئف احوال دان صونرا، داش آكل تُشك اوستونده ايلشدي و دئدي: «باشينيز ساغ اولسون، آللاه اوشاقلاريزين جانينا دگمهسين!»
خانيم دولوخساندي و توتولموش بير سس لهدئدي:
– او گئجه كي حاجينين حالي كورلاندي، گئديب امام جمعهني باشي اوستونه گتيرهركن حاجي بوتون آقالارين حضوروندا، سيزي اؤزونه وصي تعيين ائتدي. حتماً ده كي سيز حاجيني قاباقدان تانيييرديز؟!»
– «بيز بئش ايل قاباق، كازرون سفرينده تانيش اولموشدوق.»
– «رحمتلي حاجي هميشه دئيهردي دونياد بير كيشي اولورسادا او دا فلانيدير!»
– «خانيم، من اؤز آزادليق و اؤزگورلويومله داها آرتيق ديلخوشام، آمما اينديكي بير اؤلونون حق حسابي بوينوما دوشوب، آنداولسون گونشين پارلايان قيلينجينا، اگر اؤلمهسم قالسام بعضي لرينه گؤستهرهرم كي بير كيشي نئجه اولماليدير.»
اوزونوچئويريب دؤنمك ايستهينده بيردن بيره باشقابير پردهنين داليندا، سيماسي پؤرتولموش قاراگؤزلو بير قيزگؤردي.
گؤزلرينين ساتاشماسي بير آن چكمهدي، آمما اوقيز اوتاناركن پردهني سالدي و دالي گئتدي. دوغرودانمي او قيز گؤزهل ايدي؟ شايد، آمما هر نهسه اوتون توتارلي گؤزلري اؤز ايشيني گؤردي و داش آكلين حاليني يامان پوزوشدوردي. باشيني آشاغي ساليب قيپ قيرميزي اولدي.
بوقيز، حاجيصمدين قيزي مرجان ايديكي بو دورومدان آرتيق باش آچماق ايچون گلميشدي ائلين تانينميش ايگيديني و اؤز وكيل وصيلريني تانيسين. داش آكل سونكي گوندن، باشلادي حاجينين ايشلرين يئر به يئر ائتمهيه. بير خبره سيمسار، ايكي معتمد آدام و بير نفر ميرزا ايله، حاجينين و اريوخوندان باش چيخاراركن اونلاري يازديريب ثبت ائتدي. هر نه دن كي چوخ و آرتيق وارايدي، بير آنبارا ييغاركن قاپيسيني قاپاييب مؤهورلهدي. هر نه ساتيلمالي ايدي ساتدي. بوتون ملك- املاك قبالهلريني اوخوتدوردي. كيمسه ده پولي وارايدي ييغدي و اونون بورجلاريني اؤدهدي. بو ايشلرين ها ميسي ايكي گئجه- گوندوزده يئربه يئر اولدي.
او چونجو گئجه داش آكل، چوخ يورقون و پوزقون حالدا «سيد حاج غريب» چارسيسيندان ائوينهساري گئديردي. يولدا دميرچي امامقلي اونا راست گلركن دئدي: «اينديايكي گئجه دير كاكا رستم سيزي گؤزلهيير. دونن دئييردي ياخشي بيزي أكيب آرادان چيخدي. سؤزونو يئمكله توپوردوگونو يالادي!»
داش آكل بوغلاريني ائشهركن دئدي : «عشق اولسون دلي، چوخ دا اؤزوني يئمه!» داش آكلين ياخشي ياديندا ايدي كي اوچ گون بوندان اول «دوميل قفه خاناسيندا»، كاكا رستم اونا خطنشان چكميشدي، آمما حريفي ياخشي تاينديقي ايچون بيليردي كي امامقلي ايله أل بير اولوب اونو ميزقاردان سالماق ايسته ييرلر. اونا گؤره ايسه، بوسؤزلره چوخ باش قوشماييب يولونو توتوب گئتدي. يولدا بوتون فيكري- ذيكري مرجان ايدي. اونو اونودماقا نهقدر چاليشيرسادا اوقدر آرتيق اونون سيماسي گؤزلري اؤنونده جانلانيردي.
داش آكل اوتوزبئش ياشيندا و بوي- بوخونلو بيرايگيد اولورسادا سيمادن كاسيبايدي. كيمسه بيرينجي دفعه اونو گؤرسهايدي، قيافهسيندن هويوخاردي. آمما هر كس بير كره اونلا اوتوروب دوروردي و يا اونون حياتيندا اوز وئرهن حكايهلري ائشيديردي داها اوندان أل چكن ميردي. اونا وورغون اولوردي. آمما بونودا دئمك كي اگر اونون چهرهسينده يئرسالان قمه ايزلريني اونودسايديق، داش آكلين چوخدا نجيب و اورهگه ياتيم بير سيماسي وارايدي. قهوهرنگلي گؤزلري، قارا توكلو قاشلاري، آچيق آلني و گنئش اوزي ، اينجه بورني و قاپ قارا بوغ ساققالي وارايدي. آمما بيرنئچه يارا يئري اونون ايشيني كورلاميشدي، اوزونده و آلنيندا قمه قداره ياراسي ايديكي واختيندا پيس بيتيشيب أتينين ياريقي گؤزه ويريردي و لاپ پيسيده بير قمه يئري ايدي كي سول گؤزونون يانيندان توخونوب دريسيني آشاغي چكيشديرميشدي. اونون آتاسي «فارس» ين لاپ بؤيوك اربابلاريندانايدي. ددهسينين بير دانهسي ايدي و بوتون وار- يوخو اؤلندن سونرا اونا يئتيرميشدي. آمما داش آكل چوخ أل آچيق و مال قدري بيلمز ايدي. دنيا مالينا چوخ باش قوشان دئيليدي. حياتين معناسيني آنجاق ايگيد ليكده، آزادليقدا، ألدن ياپيشماقدا و سخاوتده بيلردي. دونيادا هئچ بير زادا باغلي ليقي يوخايدي و واريوخوني يايوخسوللارا و بوينوبوكوكلره باغيشلاياردي و يادا چاخيرا- ايچكييه وئريب سرخوش لوقلا يول آيريملاريندا نعره چكردي. يادا بزم مجلسلرينده، اونون شيرهسينه ييغيشان دوستلارلا خرجلهييب صرف ائدهردي.
اونون ياخشي پيس ليگي ائله بونلارايدي. آمما بيرزادكي اونون حياتيندا اينانيلماز ايدي و چوخ عجيب نظره گليردي اوايدي كي ايندييه قدر عشق عالمي اونو گليب تاپماميشدي. نئچه يول داكي يار- يولداشلار اونو قوروب و محرمانه مجلسلر جورله ميشديلر، او چكينيب اوزاق گزميشدي. آمما اوگوندن كي حاجيصمدين وكيل وصيسي اولوب و مرجاني گؤرموشدي، حياتي بوسبوتون دگيشيلميشدي. بير ياندان اؤزوني اونلارين حياتيندا مسؤول گؤروب وجدان عذابي چكيردي بير ياندان دا مرجانا وورولوب اورهكدن اونو سؤيردي.
آنجاق هئچ بيرزاد اونون بوينونا بيچيلميش بو آغيريوك كيمي اونو يوروب سارسيتميردي. بير آدمكي اؤز ماليني داشا ووروب باشا چيخميشدي، ايندي سحر تئزدن كي دوروردي باشلاييردي چاليشماغا تا حاجينين ماليني آرتيرسين. اونون آرواد- اوشاقيني بالاجا ائوه كؤچورتدو و اونلارين يئكه اعياني حيطلريني اجارهيه و ئريب اوشاقلارينا ائوده معلم توتوب اونون مال- دولتيني ايشه ساليب صبحدن آخشاما قدر قاچا قوشلوقدا و حاجينين ملك املاكينا باش چكمكده ايدي.
ائله او واخت دان بري، داش آكل داها گئجهلري چارسيني قوروق ائتمك دن چكينميشدي. يار- يولداشلارا چوخ قاريشماييردي و اوقاباقكي حوصلهسيني ألدن وئرميشدي. آمما شهرين بوتون لات- لوتلري كي اونو گؤره جك گؤزلري يوخايدي بعضي اؤلو ماليگودن نفوذلي آداملارين تحريكلريايله، داها آرتيق اوزلهنيب داش آكلا ميدان اوخويوردولار. داش آكلين صحبتي ديللر ازبري ايدي. پاچنار قفهخاناسيندا داش آكلا چوخ دولاشيب اونون داليجا بعضي سؤزلر دئييليردي : «داش آكلي دئييرسن مي؟ آغزيندان هله سود قوخوسوگلير. او هله كيماولاكي توپوردوگوني يالامايا. كيشي ليكي لوطولوقو هرزادي داندي. حاجينين ائوينه ألك آپاريب قربيل گتيرير. ائله كي بللي دير بو ايش ده بير ياغدا وار. داها «سردزك» محلهسينهكي يئتيرير أل قولونو ييغيشديريب يئيين كئچير.»
كاكا رستم كي اونون نفرت و كينهسيني اورهگينده داش ييردي ديلينين توتولماسينا باخماياراق، هاردا گلدي دئييردي : «بيري اؤلمهسه بيري ديريلمهز! طرفين بالا- بالا قيديغيدا گلير. حاجي صمدين قيزيني ايستهيير! پيس اوزوني خلقدن گيزلتدي. هامي يا اويون گلدي. موفتهيئره اؤزوني لوطولوغا ووروب حاجينين وكيلي اولدي و اونون وار- يوخونا صاحاب دوردي. آللاه آداما شانسدا وئرسه ياخشي دير.»
داها داش آكلا كيسمهنين اينامي قالماييب اونو سايميرديلار. هاراكي گئديردي جماعت بير- بيرينين قولاغينا پيچيلداييب اونو أله ساليرديلار. داش آكل اوسؤزلرين نه اولدوغوني آنلاركن، هئچ اؤزونه آلميردي. نييهكي مرجانين عشقي اونو ائله سارسيتميشديكي داها اوندان باشقا بير زادا فيكيرلهشن ميردي.
گئجهلري پوزقون فيكرلرله، چاخير ايچيب اؤزوني مشغول ائتمك ايچون بير طوطي آلميشدي. قفسين اؤنونده دايانيب طوطي ايله دردلهشيردي. داش آكل اگر مرجانا ائلچي دورسايدي، حتماً كي آناسي قيزي گؤزلري اوستونه قويوب مرجاني اونا وئرهردي. آمما بير طرفدنده ائو- اوشاقا باغلي ليقي چوخ سئوميردي. آزاد اولماق ايستهييردي، نئجهكي اوجوره بارا گلميشدي. هميده بير طرفدن اؤز يانيندا دوشونورديكي اگر اونا تاپيشيريلان قيزا، ائلچي دورسايدي دوزيئييب دوزدان سينديرميشدي و كيشيليك دن اوزاق ايدي. هرزاد دان بُتَر، هر گئجهكي آينادا اوزونه باخيردي، قمه قداره ياراسيندان پيس بيتيشميش يئرلري و گؤزونون كناريندان آشاغي يا بوزوشموش دريني گؤرهركن چوخ توتقون يارالي بير سسله اوجا- اوجا سؤيلهييردي:
– «شايد مني سئومهيه! بلكه گؤزل و گنج بير أر آختارماق ايستهيير… يوخ، كيشيليك دن اوزاقدير. اونون اون دؤردياشي وار منيم آزقالا قيرخ ياشيم… آمما نيئلهييم كي بو عشق اؤلدورور مني… مرجان … منيسن اؤلدوردون …. كيمه دئييم مرجان؟ سنين عشقين مني اؤلدوردو!»
گوزياشي گوزلرينده حلقهلهنيب قدح- قدح ايچگي ايچيردي. او واختاجان كي باشينين آغريسيلا، اوتورا- اوتورا يوخويا گئديردي. آمما گئجهنين ياريسي اؤتموش، او واخت كي شيراز شهري أيري بوروخ كوچهلرينن، اورهك آچان باغلارينان و قيرميزي شرابلارينان يوخويا گئديردي، او واخت كي سايريشان اولدوزلار قارانليق گئجه لرده بير- بير لرينه سيرلي- سيرلي گؤز آتيرديلار، او واخت كي مرجان قيرميزي ياناقلاريايله ياتاقيندا اهمالجا نفس چكيردي و گونون خاطرهسيايله ياشاييردي، دوز او واخت ايديكي حقيقي داشآكل، اؤز طبيعي ايستك لري ايله قووشوب بوتون دويغو و هوس لري ايله اوتانماق و چكينمك بيلمهدن اجتماعي قورلوشون اونون دؤورهسينه توخويان توردان و أن خيرداليقدان قولاغينا اوخونان سؤزلردن، اؤزونو قورتاريردي و آزادليقلا مرجاني با غرينا باسيب اونون اورهك چيرپينتيسيني ائشيدهركن اونون يوموشاق بدني و يانديريجي دوداقلاريني حس ائدهركن ياناقلاريني اؤپوردي. آمما يوخودان كي ديكسهنيردي، اؤزونو يامانلاييب حياتيني قارقيشليردي و دليساياق، چيلغينليقلا اؤز اتاقينين دؤورهسينه فيرلانيب اؤز- اؤزونه دانيشيردي و گونون قالان حصهسيني ده، بوسئوداني اونوتماق ايچون، حاجينين ايشلري اساسيندا يورولماق بيلمهدن چاليشيردي.
يئددي ايل بوساياق كئچدي. داش آكل حاجينين عائلهسينه خاطر أليندن گلني اسيرگهمهدي. اگر حاجينين اوشاقلاريندان بيري كئف سيزلهييردي، اورهگي يانان بير آتا كيمي گئجه- گوندوزي اونلارين باشلاري اوسته اولوردي. آمما اونون مرجانا اولان علاقه و محبتي باشقابير زادايدي. شايد ده ائله مرجانين عشقيايدي كه اونو بوساياق دؤزوملي و باش آشاغي ائتميشدي. بو مدت ده حاجي صمدين بوتون اولادلاري بؤيويوب اؤز كؤكلريني سودان چيخارتميشديلار.
آمما اوكي گرك اولمايايدي، اولدي و گؤزلهنيلمز بير حادثه اوز وئردي! مرجانان أر تاپيلدي. اودا بير أر كي هم داش آكلدان قوجا همده قيافهدن اوندان آشاغيايدي. داش آكل بو واقعهني هئچ اؤزونه آلمادي، بلكه عكسينه اولاراق، باشلادي اونون جهيزين جورلهمه يه كبين كسيمهسينه مفصل بير جشن تدارك قيلدي. حاجينين اهل عياليني يئنيدن اسگي ائولرينه كؤچورتدو شبكهلي الوان پنجرهسي اولان اتاقي، كيشي قوناقلاريني يولاسالماق ايچون تعيين ائلهدي. شهرين بوتون بؤيوك باشلاري، تاجيرلري و ساييلانلاري، بو دوگونه چاغيريلميشديلار.
ناهاردان سونرا ساعات بئشده، بوتون قوناقلار باهالي خالچالارلا دؤشن ميش اتاقين دؤورهسينده أگله شميش ديلر و شيرنيله ميوه خونچالاري تاباق- تاباق دوزولوب هامي يئمكده ايديلركي داش آكل، بوسبوتون دگيشيلميش، قديم كي قيليقيلا، يوخارييا وئريليب دارانميش ساچلا، يول- يول آرخاليق، شال، قمه قداره، آباده ده تيكيلميش مليكي باشماق ويئني بير كئچه پاپاقلا ايچري گيردي. اوچ نفر ده دفتر- دستك ألده، اونون داليجا يئتيرديلر. بوتون قوناقلار اونون بوساياقدا دگيشيلمهسينه مات قالديلار. داش آكل يئكه- يئكه آدديملارلا امام جمعهيه ساري گئدرهكن، داياندي و دئدي: «آللاه رحمتينه قوووشموش حاجي وصيت ائتدي و ئيددي ايل تامام بيزي هچله سالدي. لاپ بالاجا اوغلوكي اوزامان بئش ياشيندا ايدي، ايندي اون ايكي ياشيندادير. بودا حاجينين وار- يوخونون حساب كتابي و اشاره ائتدي داليجا گلن او اوچ نفره. بوراجاندا هر نمله خرج لهنيب حتي بو قوناقلقيندا خرجين اؤز جيبيمدن چكميشم. ايندي داها بيز اؤزوموزه اونلاردا اؤزلرينه!»
سؤزوكي بورا چاتدي، اورهگي ائله دولوخساندي كي سانكي بوغازينين يولو توتولوب دانيشانمادي. سونرا سؤزلرينه بيرزاد آرتيرمادان و يا بير جواب گؤزلهمهدن، باشيني آشاغي ساليب ياشلي گؤزلر ايله قاپيدان ديشاري چيخدي كوچهده راحات ليق جا بير نفس چكدي. آغير بير يوكو چيگينلريندن قوپاريب آتماقايله، ير قورتولوش دويغوسو وارليقنا جالاندي. آمما اورهگي سينيق و ياراليايدي. آغيرليق لاآتيلان قدملريني خيالسيزليق لا گؤتورودي. ائله بوجوركي گئديردي چاخير چكن يهودي ماللا اسحاقين ائويني توشلادي. دايانمادان نم چكميش كرپيچ پلهلردن كئچيب كؤهنه و هيس باسميش بير حيطه گيردي كي او أل بو آل ده آري يوواسي تكبالاجا كيفير اتاقلار و دليك- دليك پنجرهلر وارايدي و حووضون سويو قورباغاجاماغيندان دولو ايدي. تورشاميش اييي و اسگي كؤهوللرين كيرسوو قوخوسو هاوايا ياييلميشدي. آريق ليقيندان اؤلن ماللا اسحاق چيركلي ترليك و كوساساققالي ايله طاماحكار گؤزلريني داش آكلا ديكيب يالانچي بير گولوشله ايرهلي گلدي.
داش آكل چوخ پوزقون لوقلا دئدي: «سن اول او قوشابوغلارينين جانينا، بير قاپ لاپ او دوزگون لريندن وئركي آغزيميزين دادي تزه لن سين!»
ماللا اسحاق باش اوسته ديئيب پيللهكاندان آشاغي يئندي و بير نئچه آن سونرا بير قاب چاخيرايله يوخاري گلدي. داش آكل قابي اونون أليندن آليب و باندرولونو آچماق ايچون، ديوارين قيراغينا ويريب باشي قوپوپ آتيلدي. باشلادي ايچمهگه و گؤزلري ياشاردي. اؤسگورمهسينين قاباغيني آليب ألينين داليايله آغزيني سيلدي. ماللا اسحاقين اوغلوكي سارالميش و پينتي بير اوشاقايدي، شيشيك قارني و آچيق قالميش آغزيايله و بورنوندان آخان سويوايله، مات- مات دايانيب داش آكلا باخيردي.داش آكل بارماقيني حيهطين، تاخچاسينا قويولموش آچيق دوزدانا باسيب آغزينا وورودي.
ماللا اسحاق ياخينا گليب داش آكلين چيگنينه أل وورماقلا ديل اوجو دئدي: «لوطويا مزه، تورپاقدير!»
سونرا أل آتدي اونون گئيديگي پالتارين پارچاسينا و دئدي: «بونديركي گئييب سن؟ بو آرخاليق ايندي داها مود دان دوشوب. هر واخت ساتسان من آللام:»
داش آكل محزون بير گولوشله أل آتدي جيبينه و بير پول چيخاريب اونون اووجونا باسماقلا ائودن ائشيگه چيخدي. گون باتان چاغي ايدي. جاني ايستي و فيكري قاريشيقايدي. آخشام باشي ياغميش ياغموردان، كوچهلر ايسلانميشدي و ناريش گوللري نين قوخوسو ايله سوواق اييي بير- بيرينه بولاشيب، هاوايا دولاشميشدي.
مرجانين سيماسي، آغ ياناقلاري، قارا گؤزلري، اوزون كپيريكلري و آلنينا تؤكولموش ساچلاري سانكي چن ايچره اتيميش سئحيرلي بير رويا كيمي، داشآكلين گؤزلري اؤنوندن كئچيرديلر. كئچميش خاطرهلر واَسگي ياديگارلار خاطيرلانيرديلار. دوستلارايله باباكوهي ده و سعدينين مزاري اطرافيندا گزديگي گونلري پاداسالاركن گاه دولوخسانيب گاهدا گولوردي.آمما ندنسه بير زاد اونوداها آرتيق شاشيديردي و او دا بو كي اوز ائويندن قورخوردي. بو وضعيته دؤزمك داها ممكن دئييلدي. سانكي اورهگيني، كؤكدن قوپاريلميش گؤروردي. آرتيق، اودوروم دان آرا آچمالي ايدي. دوشوندي كي بير داها دا بو گئجه سرخوش لانيب طوطيايله دردلشمه ليدي! ياشاييش، باشدان باشا بيله سينه بوش، معناسيز و كيچيك گؤرسهنيردي. يادينا بير شعر دوشوب و چوخ حوصلهسيزليكله زمزمه ائتدي.
نيسگيلين چكسه ده يارب بو كؤنول دوستاقين أگلنجهلرين
بيل نوغول تك گؤرونر هر گئجهاو زنجيرلرين دانهلري
باشقا بير تصنيفي ده يادا ساليب باشلادي اوخوماقا:
آي اؤزون عاقيل بيلنلردلي ديوانهيه تدبير ندير
البت كي صون چاره اونا بير دمير زنجيردي تدبير
بوشعري چوخ دردلي، غصهلي و اومودسوز بير حالدا اوخودي، آمما ندنسه حوصلهسي قاچان كيمي اولدي و يا فيكري باشقابير يئره جومدي كي داها دينمهدي و سوسدي. هاوا قارانليق لاشميشدي كي داش آكل «سردزك» محلهسينين باشينا يئتيردي. بورا اوميدانچاايدي كي قاباقلاردا، او واخت لار كي كئفي چاغ و داماقي سازايدي، اوراني قوروق ائله ييب كيمسهنين ايرهلي گلمهيه جرأتي اولمازدي. اختيارسيز اولاراق گئتدي داش سكينين اوزهرينده بير ائوين قاباغيندا اوتوردي و چوبوغوني چيخاريب اودلادي. اهمالجا چكمه يه باشلادي. نظرينه گليردي كي قاباقلارا گؤره بورادا كورلانيبدي. جماعت ده گؤزلرينه بير تهر گليردي نئجهكي اؤزوده او واخت لارا گؤره چوخ دگيشيليب. سينيخ ميشدي. گؤزلري قاراليب باشي آغريدان چاتلاييردي. بيردن بيره قارانيلق بير كؤلگهكي اوزاق دان يولادوشوب اوناساري گليردي ياخينلاشاركن دئدي: «لولولوطي، لوطيني گئجه تانييارلار» داش آكل كاكا رستمي تانيدي. آياغا قالخدي و أليني بؤيرونه ووردي. يئره توپوردي و دئدي: «بوش- بوش دانيشماقي بوراخ! چوخ دا يئيين گئتمه! ائله بيل اؤزوني چوخ لوطي بيليرسن! آمما سن اؤله سن هله آداميني تانيماييب سان!»
كاكارستم مسخره- مسخره گولركن ايرهلي گلدي و دئدي: «چوچوچوخداندير بو طرفلرده تاپيلميرسان!…. بو بو بو گئجه كه حاجينين ائوينده توي- دوگون ايدي سه سه سني ائله بيل او را يول وئرمهييب…»
داش آكل اونون سؤزوني آغزيندا قويدي: «آللاه سني ائله ياخشي تانيييب كي ديلينين ياريسيني آليب، ديلي نين قالانيندا بوگون من كسهجه گم». أل آتدي قمهني چيخارتدي. كاكا رستم دهها بئله. داش آكل قمهنين اوجونو يئره تاخيب أل قولتوق دوروب دئدي! «ايندي بير لوطي ايستهرهم كي بو قمهني يئردن چيخارتسين.»
كاكا رستم وار گوجوايله بيردن بيره اونا يوگوردي آمما داش آكل ائله اونون بيلهگيندن گوپسهدي كي قمه أليندن چيخيب آتيلدي. اونلارين سسيندن يولدان كئچن دايانيب تاماشايا دوردولار. آمما كيسمهنين ايرهلي گلمهگه و اونلاري آرالاماقا جرأتي يوخايدي. داش آكل گولومسهييب دئدي: «گئت، گئت گؤتور، آمما گؤزلهكي بو دفعه برك – برك ياپيشيب ساخلاياسان، چون بو گئجه قاليب قولان حسابلاري چووتمهلي ييك.»
كاكا رستم دويونلهنميش يوموراقلارلا قاباغا گليب دوشدو لربير- بيرلري نين جانينا. ياريم ساعاتا جان يئرده سوپورتلهشيب تر باش گؤزلريندن آخيردي. آمما كيمسه ظفر چالانميردي. بو كشمكش ده ، داش آكلين باشي چوخ يامان حالدا يئره دگدي. لاپ بئله آزقالدي اؤزوندن گئده. كاكا رستم، اونو اورهك دن أزيب اؤلدورمك ايستهرسه ده داها جاندان دوشموشدي. آمما بير آندا گؤزو داش آكلين قمهسينه ديكيليب بوتون وار گوجوايله اونو يئردن چيخاريب أله كئچيرتدي و داش آكلين بؤيرونه باسدي. ائله گوج ايله بو ايشي گؤردي كه هر ايكسي يئره سريلديلر.
تاماشاچيلار قاباغا قاچيب داش آكلي چوخ چتينليكله يئردن قاغزاديلار. قان داملالاري بؤيروندن آخيب بئري ناخيشليردي. أليني ياراسينا باسدي. نئچه آدديم گؤتوردي و ديواراساري چكيلدي آمما بتردن يئره يخيلدي. سونرا اونو گؤتوروب أل اوسته ائوينه آپارديلار.
صاباح سحركي داش آكلين يارالانما خبري، حاجي صمدين ائوينه يئتيردي، حاجينين بؤيوك اوغلو وليخان، داش آكلي گؤرمگه گئتدي. باشي نين اوستونه چاتديقدا گؤردي كي ياتاقا دوشوركن رنگي آتيب قيرميزي بير كف آغزيندان آخاركن چوخ چتينليك له نفس چكير. داش آكل اؤلوم حاليندا اونو تانيييب تيترهك و توتقون سسله دئدي: «دونيادا … تكجه بو طوطي … واريمايدير…. طوطينين جاني… سنين جانين… اونو تاپشيرين … » آرتيق دانيشانمادي، سوسدي. ولي خان ايپك دسماليني چيخاريب گؤزلرينين ياشيني سيلدي. داش آكل حالدان گئتدي و بير ساعات سونرا اؤلدي. بوتون شيراز اهلي اونا آغلاديلار.
ولي خان طوطينين قفسيني گؤتوروب ائوه آپاردي. ائله اوگونون آخشاميايدي. مرجان قفسين اؤنونده دايانيب، طوطينين الوان ليقينا، ديمديگينين اگري ليگينه و اونون گيرده حالتسيز گؤزلرينه مات- مات باخيردي. بيردن بيره طوطي، لوطيساياق، پوزقون و اورهك يانديريجي بير لحنايله دئدي:
«مرجان … مرجان … مني سن اؤلدوردون … كيمه دئييم … مرجان … سنين عشقين… سنين عشقين مني اؤلدوردي.»
مرجانين گؤزلريندن ياش شيريم- شيريم آخماقا باشلادي.
ترجمه تاريخي ۲۹/۱۰/۷۲ – خوي
قیزیل قلم آذر Qizil Qelem...
ما را در سایت قیزیل قلم آذر Qizil Qelem دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : mrbkarimia بازدید : 7 تاريخ : يکشنبه 2 ارديبهشت 1403 ساعت: 16:37