قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

آذربایجان ادبیاتی‌نین تاریخی درین‌لیگی محمدرضا کریمی[1] خلاصه: آذربایجاندا کلاسیک تورک ادبیاتی‌نین عمادالدین نسیمی‌دن باشلادیغی همیشه تصویر ائدیلیر. بو سطیرلرین یازاری­نین فیکریجه، بو ایفاده سون درجه یانلیش‌دیر، چونکی نسیمی‌دن عصرلر اول آذربایجاندا اونلارجا، یوزلرله شاعر و یوزلرله قیمتلی تورک اثری یازیلمیش، اؤتن عصرین سیاسی سبب‌لری اوزوندن بیله‌رک‌دن و بیلمه‌دن اونودولموشدور. بو گون دونیادا ویرتوال مکانین گئنیشلنمه‌سی و بوتون دونیانین اونسیتی ایله بیر چوخ گیزلی حقیقت‌لر اوزه چیخیر و آذربایجانین زنگین ادبیاتی بو بؤیوک تاریخی نایلیتدن چوخلو بهره ­له ­نیب. بو گون مین ­ایل‌لیک‌لرین تاریخینی داشییان یوزلرله اثر اونودولما کولوندان چیخیب دونیانین گؤزو اؤنونده سئچیلیر و اونو پیسله‌ینلرین اینکار احتیمالینی الیندن آلیر. بو یازیدا بیز آذربایجان ادبیاتینا هیجری 8-جی عصرده عمادالدین نسیمی دؤوروندن باشلایاجاغیق و عادی تجروبه‌نین و کلاسیک شیوه نین عکسینه اولا‌راق، چاغداش دؤوره دوغرو ایره‌لیله­ مک عوضینه، تاریخه و تاریخین درین‌لیگینه واراجاغیق بلکه آذربایجاندا تورک شاعر، یازیچی و تورک دیلینده یازیلمیش اثرلری اوزه چیخاراق. بو مقاله­ کیتاب‌خانا مئتودونو نظردن کئچیریر و مسئله ­نی اوریژینال سندلرله آراشدیریر. اونو دا علاوه ائتمک لازیم‌دیر کی، مؤوضو چوخ گئنیشدیر و بورادا یالنیز یارادیجی شاعیرلر و یازیچیلارین آدلاری و بعضی اثرلری قئید ائتمکله کیفایتله­ نیریک.آچار سؤزلر: آذربایجان – تورک ادبیاتی، عمادالدین نسیمی، گنجه لی نظامی، شان قیزی داستانی، کتاب دده قورقود.گیریش: شوبهه‌سیز کی، ادبیات سؤز صنعتی‌دیر و دیلین گلیشمه‌سینه، فرقلی­لشمه‌سینه و گوجلنمه‌سینه تأثیری معاصر دؤورون ان مهم مقاملاریندان‌, ...ادامه مطلب

تبریزلی عصّارین مهر و مشتریمنظومه­ سیندن تورک دیلینده ایلکین ترجومهمحمدعلی نقدیشوبهه ­سیز کی تورک ادبیاتی، جغرافیاسینا تای دوغودان- باتی­یا قدر یاییلیبدیر. دئمک دونیانین هر بوجاغیندا تورک دیللی اینسانا قارشی گلمک اولور و یقین کی بو یئرلرده تورک ادبیاتی و تاریخی­ده یایغین دیر. بو گون دونیادا 300میلیوندان آرتیق دانیشیجی­سی اولان، هابئله بین ­الخالق دیللری آراسیندا آرتیق اؤنملی ساییلان دیل، اؤز یئرینده نئچه بوداق اولاراق، مختلف دیالئکت­لریله ایسلام دونیاسیندا، عرب­ دیلیندن سونرا ایکینجی دیل تانینیر. دئمک تورک دیلی اؤزل­لیک و گؤزل­لیک­لر اساسیندا بیرینجی دیللردن ساییلیر. «بیر سیرا دیلچی­لرین دئدیگینه گؤره تورک دیلی قایدا، قورال باخیمیندان دونیادا اوچونجو دیلدیر. تانینمیش تورکولوژلارین بیریسی تورک دیلینی معجزه معرفی ائدیر.»(ترکها و ایران ویژه ­نامه ­سی: 15) همین بوداقلارین بیریسی اوغوز لهجه­ سی­دیر کی تورک­لر آراسیندا تانینمیش و میلیونلار تورک بو دیل­ده قونوشورلار. بو لهجه ارطغرل سلجوقی زامانی آنادولویا گئدیر و او اؤلکه ­نین دیلینی اؤز ائتگی­سی آلتدا یئرلشدیریر.دونیا دیلچی­لر و تدقیقاتچی­لاری، تورک دیلی­نین کؤکون اورتا آسیادان، اورال داغلارینین اته گیندن سانیرلار. اوغوز ائللری ایسلام ظهوری نین ایلک یوزایللرینده بو دینه قووشوب، موسلمان اولورلار. همین چاغلاردا موسلمانلار ایسلام اوتوپیاسی اولان، حجازا مولکونه طرف چکیلمه­ گه ماراق گؤستریرلر. بو حرکت­ده چوخلاری ایراندا و آنادولودا یئرله­ شیرلر. البته تدقیقات­لار گؤسته ریر کی اوغوز ائللری ایران، آنادولو و عراقین دوغو طرفلریندن کئچن زامان یئرلی تورک­لر ایله اوز­ به اوز اولوب و اونلاریله بیر دیلده قونوشورلار همین قونو باعث اولور اوغوزلار , ...ادامه مطلب

دؤكتورحسين محمدزاده صديق[1] ادیبان آذربایجان نیز چون وطنمان و زبان مادریمان همواره مظلوم واقع شده اند. نگاهی هرچند کوتاه به تاریخ معاصر آذربایجان نشانگر این امر است که زبان مادری ما با وجود خدمات هزاران ساله اش به دنیای بشریت و دارا بودن صفحات زرینی از ادب و هنر، امروز از طرف عده ای ضد بشر و شوونیست به انواع تهمتها و توهینها معروض مانده و جلوی روند بالنده و شکوفایی بی نظیر زبان و ادب ترکی را در میهن عزیزمان گرفته می شود. ادیبانی که امروز نسبت به زبان و ادب بومی خویش عشق می ورزند از این جور و ستمها محفوظ نیستند.دکتر صدیق از جمله نویسندگان خستگی ناپذیر، شاعری متعهد و مترجمی با قلمی برنده است که سالها در برابر ستم شاهنشاهی و شاه غدار پهلوی ایستاد. با وجود زندان و تبعید و انواع دیگری از آزارهای ضد انسانی رژیم ستمشاهی لحظه ای از حقوق حقه ی ملتش غافل نشد و شمشیر قلم را بر زمین ننهاد. با تمام وجود و توانش نوشت و بیش از 100 جلد کتاب تقدیم تاریخ ملت خویش کرد. صدها مقاله منتشر کرد، کتابها ترجمه نمود، عالمان سرزمینش را شناخت و شناساند. هر دری را که بر رویبش بستند دری دیگر بگشود؛ چون از در برونش کردند از پنجره بازآمد. وقتی اورا از نوشتن کتاب جلوگیری کردند راه به مجلات یافت. وقتی از برنامه های رادیو و تلویزیون باز داشتند دست به کار ترجمه زد. در هر صورت دست از تلاش و آفرینش بر نداشت. او، نه برای خود، بلکه برای نگارش دردهای ملت و ادبیات و فرهنگش تلاش می کرد.او طالب شهرت نبود و گرنه، این همه اسم مستعار و تخلص برای خود و نوشته هایش انتخاب نمی کرد. از میان نامهای مستعار او می توان به موارد زیر اشاره کرد: : ح. صديق، حسين دوزگون، حسين سرخابلي، حسين محمود اوغلو، حسين دده لي، ح. حق، صفدر شم, ...ادامه مطلب

دکتر محمدرضا باغبان کریمیچکیده:به جرأت می توان گفت که هنوز ادبیات آذربایجان بسیاری از آفرینشگران و آثار ادبی خود را نشناخته است و هنوز صدها اثر ارزشمند زیر غبار سالیان دراز پنهان مانده است. نکته ای دیگر نیز در اینجا نهفته است و جای طرح آن در ادبیات غنی آذربایجان خالیست و پژوهشی درخور آن به انجام نرسیده است، و آن بررسی متون نثر در عرصه ی ادبیات ترکی است که برخلاف آنچه شایع است و بر عدم وجود متونی غنی در این عرصه تاکید می شود و چنین مطرح می گردد که ادبیات ترکی منحصر به شعر و شاعری است؛ اما اطمینان داریم که با پژوهشی جاندار و عمیق در این عرصه، عمق و گستره ی وسیع این شاخه از ادبیات و علوم نیز آشکار خواهد شد. نسخه های خطی پیدا شده در همین سال های اخیر نشانگر وجود گنجینه ای پر بهاء است که یکی بعد از دیگری از زیر خاکستر ایّام بیرون می آیند. یکی از درخشانترین مرواریدهای ادبیات ما، کلیله و دمنه است که افتخارالدین محمد بکری قزوینی در دهه های نخستین سده ی هفتم هجری به زبان تورکی نگاشته است. کتاب کلیله و دمنه سرشار از آموزه­های اخلاقی و تربیتی است که در قالب داستانهای حیوانات نوشته شده است. این شخصیت برجسته ی تاریخ، در عین حالی که دانشمندی پر مایه بود امیرتومانی پرتوان و محبوب نیز بوده است. این شخصیت تاریخی همچنان که منابع تاریخی از او یاد می کنند توجه خاقان های بزرگ زمان را بسوی خود معطوف کرده بود و آنان تربیت فرزندان خود را با اطمینان بدو سپرده اند تا زبان ترکی و علم کشورداری را بدانان بیاموزد. امروز آنچه برای تاریخ ادبیات ما بسیار حائز اهمیت است شناختن آفرینش ادبی و علمی این دانشمند کم­شناخته شده است که این مقاله ضمن بررسی و معرفی خلاقیت وی، تلاش دارد جایگاه اثر او را در تاریخ ادبیات , ...ادامه مطلب

بعد از مرگ آقا محمد خان توافقی بین سرداران، طوایف ترک و دیگر گروه های با نفوذ صورت گرفت و فتحعلی شاه( 1176 خورشیدی) قاجار به سلطنت رسید. در این دوره بزرگترین حادثه تاریخی کشور بوقوع پیوست و زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آینده را تحت تاثیر قرار داد. دو جنگ خانمانسوز و دو قرارداد در خاک آذربایجان، این سرزمین کهن را تقسیم و تزار روسیه را بر بخشی از آن مسلط کرد. فتحعلی شاه عباس میرزا را بعنوان نایب السطنه در سن کودکی به دارالسطنه تبریز فرستاد و سرپرستی و آموزش وی را به قائم مقام ( میرزا بزرگ) سپرد. قائم مقام که به خاندانی از رجال سیاسی ایران وابسته بود، توانست دارالسلطنه تبریز را در بیرون میدان جاذبه بساط کهنه دربار تهران به کانونی برای طرح نو تبدیل کند.عباس میرزا که از دایره فساد دربار ، حرمسرای شاهی و خوشگذرانی در آن نجات پیدا کرده بود، نخستین رویارویی نظامی خود را با روس ها انجام داد و با طعم اولین شکست بخشی از خاک آذربایجان را از دست داد. در نتیجه معاهده صلح گلستان ( 1192 خ، 21 اکتبر 1813) به امضا رسید. بخش های شمالی تا گرجستان به روس ها واگذار شد. این شکست و معاهده صلح اجباری لرزه بر اندام دارالسلطنه تبریز و عباس میزای جوان انداخت. در مدت کوتاهی به باز سازی نیرو پرداخت تا مناطق از دست داده را باز ستاند. مردم آذربایجان متحمل مخارج سنگین این آماده سازی و جنگی شدند که بار دیگر ویرانی آفرید.روس ها که ارتش خود را مجهز به سلاح و توپخانه مدرن کرده بودند و از ضعف دولت مرکزی قاجار آگاهی داشتند، به ابهام در متن معاهده و خطوط مرزی اشاره کرده، بار دیگر خواهان جنگ بودند. عباس میرزای جوان که از شکست پیشین سرخورده و مایوس، در فکر واندیشه جبران آن بود، نخست به تحریک روحانیت که حکم جهاد صاد, ...ادامه مطلب

 علی محمدبیانی   علی بیانی زنگانین تانینمیش یازاری، ژورنالیستی و عئینی حالدا شاعیری­دیر. بیانی 1350 ایلینده مانیشاندا آنادان اولوب سونرا زنگانا کؤچور و دانشسرانی زنگانا بیتیریب آموزش و پرورش اداره­ سی, ...ادامه مطلب

ظهیر محمدی "قایا" تخلوصو ایله، 1348جی ایلده زنگانین چایپارا ماحالیندا موشامپا کندینده بیر سازلی – صحبتلی عائیله­ده دونیایا گلدی. اونون باباسی (آتاسی­نین آتاسی) تویلاردا، بایرامدا آشیق سازی بوینوندا، خالقین شنلیگی اوغروندا چالیشاردی؛ گؤزل سازی و سسیله خالق ایچینده شنلیک یاراداردی؛, ...ادامه مطلب

چکیده:ملیت تعریف علمی و سیاسی روشنی دارد و در این تعریف زبان ملی از اهمیت خاصی برخوردار است. زبان فارسی به دلایلی چند مانند: ارزش تاریخی، غنای ادبیات، وجود اشتراکات با زبانهای اقوام ایرانی، تاثیر متقا, ...ادامه مطلب

  شبهه يوخدوركي قليزاده اوقدر چاغداش ادبياتيميزدا ائتگي بوراخميشديركي اونو تانيماميش، آذربايجان ادبياتي­نين چاغداش دورومونو، كيفيتي­ني تانيماق ممكن دئييل. كلاسيك ادبياتيميزي و اونداكي اولان اومانيسمي­نين ماهيتینی اؤيره ­نمه­ گی اوچون نظامي شعریني، اورتا عصرلر شعري و محبت ليريكاسي­نين اجتماعي كيفيتين, ...ادامه مطلب

   محمدحسين طهماسب ‌پور، با تخلص «شهرك» از مبارزان دوره­ی اختناق شاه شناخته شده است. او، هزینه ی این مبارزه را نیز ادا نموده است. بعد از انقلاب رو به شعر طنز آورد و تخلص"میرزا" را انتخاب کرد. او، می­ خواست خود را در جرگه­ ی ادیبان شبچره جای دهد؛ و فکر می­کرد برای ادبیات بی خط، گفتن از "گرانی" بهانه, ...ادامه مطلب