قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

آذربایجان ادبیاتی‌نین تاریخی درین‌لیگی محمدرضا کریمی[1] خلاصه: آذربایجاندا کلاسیک تورک ادبیاتی‌نین عمادالدین نسیمی‌دن باشلادیغی همیشه تصویر ائدیلیر. بو سطیرلرین یازاری­نین فیکریجه، بو ایفاده سون درجه یانلیش‌دیر، چونکی نسیمی‌دن عصرلر اول آذربایجاندا اونلارجا، یوزلرله شاعر و یوزلرله قیمتلی تورک اثری یازیلمیش، اؤتن عصرین سیاسی سبب‌لری اوزوندن بیله‌رک‌دن و بیلمه‌دن اونودولموشدور. بو گون دونیادا ویرتوال مکانین گئنیشلنمه‌سی و بوتون دونیانین اونسیتی ایله بیر چوخ گیزلی حقیقت‌لر اوزه چیخیر و آذربایجانین زنگین ادبیاتی بو بؤیوک تاریخی نایلیتدن چوخلو بهره ­له ­نیب. بو گون مین ­ایل‌لیک‌لرین تاریخینی داشییان یوزلرله اثر اونودولما کولوندان چیخیب دونیانین گؤزو اؤنونده سئچیلیر و اونو پیسله‌ینلرین اینکار احتیمالینی الیندن آلیر. بو یازیدا بیز آذربایجان ادبیاتینا هیجری 8-جی عصرده عمادالدین نسیمی دؤوروندن باشلایاجاغیق و عادی تجروبه‌نین و کلاسیک شیوه نین عکسینه اولا‌راق، چاغداش دؤوره دوغرو ایره‌لیله­ مک عوضینه، تاریخه و تاریخین درین‌لیگینه واراجاغیق بلکه آذربایجاندا تورک شاعر، یازیچی و تورک دیلینده یازیلمیش اثرلری اوزه چیخاراق. بو مقاله­ کیتاب‌خانا مئتودونو نظردن کئچیریر و مسئله ­نی اوریژینال سندلرله آراشدیریر. اونو دا علاوه ائتمک لازیم‌دیر کی، مؤوضو چوخ گئنیشدیر و بورادا یالنیز یارادیجی شاعیرلر و یازیچیلارین آدلاری و بعضی اثرلری قئید ائتمکله کیفایتله­ نیریک.آچار سؤزلر: آذربایجان – تورک ادبیاتی، عمادالدین نسیمی، گنجه لی نظامی، شان قیزی داستانی، کتاب دده قورقود.گیریش: شوبهه‌سیز کی، ادبیات سؤز صنعتی‌دیر و دیلین گلیشمه‌سینه، فرقلی­لشمه‌سینه و گوجلنمه‌سینه تأثیری معاصر دؤورون ان مهم مقاملاریندان‌, ...ادامه مطلب

آی تکینمین ایللیک آذربایجان تورک ادبیاتیندا مینلرجه شاعیریمیز وار، بو ادبیاتین سسی تاریخین درین­لیک­لریندن گلیر. زنگین ادبیاتیمیزدا درین دوشونجه­ لر، فلسفی باخیشلار و اینجه شاعیرانه دویغولار واردیر. بیلیرسینیز غزنه­ لی­لر ساراییندا یوزلرجه شاعیر توپلانیب، شئعر اوخویوب و ساطانین نظرینی جلب ائده ­رک جایزه ­لر و صله­ لر آلیرمیشلار. بونلارین آراسیندا چوخلو تورک سؤیله­ ین شاعیرلر ده اولموشدور او جمله ­دن آی تکین، کاتبی، ایلاقی و باشلاریندان اثرلر الیمیزه گلیب چاتیبدیر. بوگون بو شاعیرلرین 17سینی تانییریق. آنجاق بونلارین باشیندا آی تکین دایانیر. آی تکین هم بیر شاهزادادیر هم بیر شاعیر. سلطان محمودون لاچ یاخین آدامی-ایدی. همین آی تکین دیر کی فردوسی – فارس شاعیرینی سارایا آپاریب سلطانا تانیتدیریر. سلطان محمود اؤزو شعر اهلی و شاعیر تانییان بیر سلطان-ایدی. فردوسی­نی بتر بگه­ نیر؛ آما سونرا شاهنامه ­نی اوخودوقدا تورکلره تحقیر ایله باخدیغینی گؤروب سارایدان قوور. آنا آی تکین فردوسی دن حیمایه ائدیر و بو حیمایه عمرونون سونونا قدر داوام ائدیر. شاهنامه لر ایچینده بایسونقور شاهنامه سی چوخ معروفدور. بو شاهنامه نی ائلخانی لار سلطانی اولان بهادرخان بایسونقور یازدیرمیش و اؤزو ده اونا بیر مقدمه آرتیرمیشدیر. بایسونقور شاهنامه سی ایراندا دفعه ­لرله چاپ اولموش و اونا قائم مقام فراهانی، محمدعلی فروغی ده مقدمه لر یازمیشلار. بو مقدمه ­لرده آی تکین­ین حرکت­لری ده بحث اولونموش. آنجاق آی تکین آدی­نین معناسی اولاراق ماهک یازیلمیش و یاواش – یاواش فارس ادبیاتیندا آی تکین یئرینه ماهک آدی اوتورموشدور. هر حالدا آی تکین­دن بوگون الیمیزده شعرلر – فارسیجا و تورکجه الیمیزده­دیر. بورادا بیر ایکی بیت­لیک شعرینی هم تورک, ...ادامه مطلب

سلطان عزالدین کیکاووسسلجوقلو سلطانلاریندان اولان سلطان عزالدین کیکاووس ابن کیخسرو 589 - 598 ایللری آراسیندا 10 ایل تامام آنادولودا آنادولودا سلطنت تختینده اوتورموشدور. سلجوقلولار بیر فدرالیسم سیستمی ایله حکومت ائدیردیلر. روم سلجوقلاری 1077 میلادی­دان 1307 میلادیه قدر حکومت سورموشلر و مرکزه باغلی اولموشلار، آنجاق خوارزمشاهلار و ائلخانلیلارا یئنیلمه ­ییب اؤز حکومتلرینه داوام ائتمیشلر. سلطان عزالدین عمرونو ساواشلاردا کئچیرسه ده بؤیوک نائیلیت لر الده ائتمیشدیر. ان مهم باشاریلاریندان روم شاهزاده­سی الکسیوس آدلی­نی ترابزوندا توتماسی­دیر کی یونان شاهی اونون آزاد ائدیلمه­ سی قاباغیندا مدیترانه دریاسیندا سینوپ بندرینی سلطانا وئریر. سلطان عزالدین سینوپ بندرینی آلاراق اورانی تعمیر ائتدیریر. بورادا بیر کتیبه ده یازیلمیش کی ایکی دیلده تورکجه و یونانجا اولموش. بیر سیرالار اونو عربجه بیله­رک بوگون بللی اولموشدور کی عربجه یوخ، بلکه تورکجه­ دیر. بوندان علامه سلطان عزالدین سیواس شهرینده بیر بیلیم یوردو (دانشگاه) دا دوزلتدیریر و اورادا طب فاکولته­ سی یارادیر. بو بیلیم یوردو بوگون ده قالیر. سلطان عزالدین ساواشلارلا برابر – یعنی عئینی زاماندا بیر شاعیر اولموش و ادبیات ماراقلیسی. او خالق ایچینده و خالق دیلینده داستانلاری کاغاذ اوسته گتیرمه یی و اونلارجا تورک کتابلارین یازیلماسینا امر ائتمیشدیر؛ او جمله­دن شفاهی داستانلار مثلا امیر ارسلان داستانی همان آلپ ارسلان سلجوقونون داستانی­دیر، علاءالدین و جادو چراغی همان علاءالدین کیقباد یاشاییشی دیر، علی بابا و بغدادین قیرخ حرامیسی همان علی تکین قاراخانی نین یاشاییشینا باغلی دیر. سلطان عزالدین امر ائدیر بو داستانلاری مکتوب ائتسینلر و همان زامانلار یعنی 6حی, ...ادامه مطلب

شیرین دیللی، شبچره ادبیاتیمیزین بؤیوک شاعیری: میرزاحسین کریمی مراغه ای دونیاسینی دَییشدی.صفالی، شیرین دیللی شعر اوستاسی میرزاحسین کریمی نین اؤلومو آذربایجانین بو آجی گونلرینده، بؤیوک بیر یارا اولدو یارالار اوستونده. خوی زلزله سی، تورکیه ده باش وئرن آغیر زلزله، دونیانی ماتمده قویان بیر گونلرده، شیرین دیللی شاعیریمیزین دونیادان کؤچمه سی بیزلری داها کدرلندیردی. کریمی پاک، تمیز دوشونجه لی، خوش سیمالی، کؤنلو آلچاق - آما اوره یی بؤیوک بیر انسان ایدی. گؤزل سؤزلریله بوتون آرذبایجانلی لارین اوره یینده یئر آچمیشدی. اجتماعی، اخلاقی و طنز ایله سؤیله دیگی شعرلر هامی نین - عالیملردن عامی لره قدر، کیچیک اوشاقلاردان بؤیوک قوجالارا قدر، هامی و ماهی نین اوره یینده یئر آچمیشدیر. بو دَیرلی شاعیریمیزین اؤلومونو هامی ادب سئورلره باش ساغلیغی وئریب، یادی و آدی نین همیشه لیک قالماسی و شعرلریندن اوخویوب لذت دویاراق "الله رحمت ائله سین!" دئمه یی اونودمایاق. بخوانید, ...ادامه مطلب

1 – آذربایجان ادبیاتی دموكراتيك دؤوروندهدانیشیق متنیم. کریمی18/9/1401رضا شاهين قولدولوغو سونا چاتاراق، ايراندا بير آزادليق نفسي گزير. آذربايجان هميشه‌كي كيمي اؤز اؤنجولويونو گؤسته‌رير و بوتون ايراني دموكراتيك بير سيستمه چكمك اوچون، ملي آزادليق يولونو هامبارلايير و بير ايلليك آذربايجان ملي حكومتيني قورور و بونونلا دا دموكرات ادبيات يارانير. يوزلرجه گنج شاعرلر- يازيچيلار، قادينلار و اركك‌لر ال- اله وئريب ديكتاتورلوغو ائشيگه سورمكله خلقيميزين ديليني و ادبياتيني گلیشدیریرلر. بير ايلده يارانان عمراني، صنعتي و ادبي ايشلر، پهلوي سلسه‌سي‌نين 50 ايلينده اولماميشدير. آنجاق امپرياليست‌لر ده اؤزلريني خطرده گؤروب، دموكرات حركاتيني بوغورلار. حركت بوغولورسادا، آنجاق فكر- دوشونجه و اونون حاصيلي اولان ادبيات هله‌ده‌ ديري­دير . . .میللی حکومتین یارانماسی، آذربایجان چاغداش تاریخینده بؤیوک و فخر ائدیجی بیر حرکت­ایدی، بو قیام، آذربایجان خالقی­نین بؤیوک همت، باجاریق و وارلیغینی بوتون دونیایا تانیتدیردی. آذربایجان یئنه ده همیشه­کی کیمی ایران آزادلیغی اوغروندا آیاغا قالخیب و انسانلارا یول گؤسترمه یی باجاردی. بیر ایلده تاریخده فخرله ثبت اولان ائله بیر حرکت یاراتدی کی دونیا خالقلاری نین گؤزونون قاباغیندا بؤیوک گلیشمه لری یئرینه یئتیریب، گله جک اوچون ده زمینه یاراتدی و بوگون دونیا بیلیر کی بو بؤیوک ملت هر زمان ایسته­ییرسه اؤز مؤهرونو تاریخه ووروب و امضاسینی آتاجاقدیر.البته بیلیرسینیز ادبیاتی آراشدیرماق اوچون، ایلک اؤنجه سیاسی – اجتماعی دورومو آچیقلاماق لازیمدیر. من ده بئله ائتمه­لی­یم. سونرا ادبیاتیمیزا باشلایاجاغام. عئینی حالدا واختین آرلیغینا گؤره بیر آز یئیین دانیشمالی یام، بلکه سؤزومو بیر یئره چاتد, ...ادامه مطلب

   نهج الفرادیس، 7 جی عصر تورک ادبیاتیندا نثر نمونه سی دکتر محمدرضا کریمیبو مقاله قاباقجا "نامه صدیق" مجله سینده چاپ اولموش    نهج الفرادیس، 7جی یوزایلین تورک ادبیات, ...ادامه مطلب

تورک ادبیاتی خراساندان آذربایجانا بیر کؤرپو تورک دیلی چوخ اوزون تاریخه مالیک و اوزون سوره لی بیر دیلدیر، تاریخین ان اسکی زامانلاریندان گلیر. آریالی لار ایرانا داخیل اولمادان اؤنجه، تورک دیلی و حتا پر, ...ادامه مطلب

سلام، سئویملی قوروپداشلار، سیزلری اورک اائویندن سلاملاییب و یئنی ایلی تبریک ائده رک، برکتلی و قوتلو بیر ایلی سیز عزیزلریمه آرزولاییرام. چتین گونلری کئچیریریک. اؤزونوزدن موغایات اولون، بلکه تئزلیکله کر, ...ادامه مطلب

اؤزت:   بو ایل (1398 / 2019) یونسکو طرفیندن عمادالدین نسیمی­نین 650 ایللیگی بوتون دونیادا عزیزله ­نیر. بونون اوچون سپتامبر آیی ­نین 27سیندن اکتبرون 2سینه قدر باکی دا قورولتای قورولور و دونیا خالقلاری , ...ادامه مطلب

"ادبیات سئونلر" گروپوندا دانیشیقدان8شهاب الدین سهروردیسئویملی دوستلار، گؤرکملی ادبیات سئونلر، عزیز ائشیدنلر؛واختینیز خئیر!زنگان – قیزیل آذربایجان، بؤیوک دوشونرلر یوردو، تصوف و عرفان سئورلر بؤلگه سی دیر. اسلامدان سونرا دینی تعلیمات اساسیندا بؤیوک عارفلر، حکیم لر و عالیم لر بورادا بسلنمیش، دَیرلی علمی – ادبی اثرلر بشریت عالمینه بخش ائتمیشلر., ...ادامه مطلب

“ادبیات سئونلر“ گروپوندا منیم دانیشیغیمقیزبل آذربایجان یا زنگان، آذربایجانین باشقا بؤلگه لری کیمی بیر زنگین ادبیاتا مالیک دیر. بورادا اوچ دیللی ادبیات یارانمیشدیر.: عربجه، فارسیجا و تورکجه. آنجاق من بورادا تورک ادبیاتی اوزره دانیشیرام., ...ادامه مطلب

گوتتی­لر / قوتتی­لر      گوتتی­لر میلاددان ایکی و اوچ مین ایل اؤنجه میدانا گلمیشدیر. اورارتولار میلاددان مین ایل اؤنجه، ماننا و ماد اهلینی “گوتتی” دئییرلردیر. آنجاق ایکینجی سارگون زامانیندا کتیبه­ لرده مادلارلا گوتتی­لر بیر – بیریندن آیریلیرلار. قدیم ادبیاتدا رایج بیر سؤز واردیر کی اونلارین یوردونو “جودی داغی” آدلاناراق آشور داغلارینین قوزئیینده داغلارلا بیر بیلیردیلر., ...ادامه مطلب

  تورک     دیلی   نین سومئر دیلی ایله ایلگی سی تورک دیلی دونیانین محتشم دیللریندن بیری دیر و اونون سسی تاریخین درینلیک لریندن گلیر. دونیا دیللری اوچ بؤلومه بؤلونور: هیجالی دیللر، التصاقی یا پیوندی دیللر، ترکی, ...ادامه مطلب

امام حسین شیعه تاریخینده بیر قهرمان کیمی دایانمیش و کربلا اولایلاری تاریخ بویو مسلمانلار اونا ساری چکیلمه ­لرینه سبب اولموشدور.   بورادا یوسف مداحین اثرینی گتیره جه ییک، آنجاق بونو دئمک لازیمدیر کی مق, ...ادامه مطلب

   ایراندا یاشایان تورک دیللی خلقلر خراساندان، آذربایجانا قدر، اصفهاندان فارس و خوزستانا قدر یاییلمیشلار و تاریخ بویو اؤز وارلیقلاری­نین دامغاسینی وورموشلار.    ایران تورک ادبیاتی چوخ زنگین و دریندیر. تورکلر ایران تاریخینده بوتون انقلابی حرکتلرده بیرنجی صفده دایانمیش، اجنبیلر قارشیندا قاشقاییلار، تورکمنلر و آذربایجانلیلار دایانمیشلاردیر. عینی حالدا اؤز دیللرینی سئومیش و اؤز آنادیللرینده زنگین ادبی,ایراندا,ادبیاتی,تاریخی ...ادامه مطلب