دوکتور رضا براهنی‌نی خاطیرلارکن / رضا کسگین

دوکتور رضا براهنی‌نی خاطیرلارکن

رضا کسگین

هامینیزی نووروز بایرامی موناسیبتیله تبریک ائدیر، جان‌ساغلیغی، خوشبخت‌لیک و اوغورلارلا دولو بیر ایل آرزولاییرام. اومید ائدیرم بو ایل تهلوکه‌سیزلیک، امین-آمان‌لیق و راحاتلیق ایلی اولسون، بوتون بشریت اوچون صلح، باریشیق و دوستلوق ایلی اولسون و اینسان حاقلارینی پوزانلار اؤز یئرینه قویولسون. بو بایرامین میثیل‌سیز آذربایجان معلمی دوکتور رضا براهنی‌نین وفاتی ایله اوست-اوسته دوشمه‌سی داماغیمیزی آجیتدی.

تانینمیش آذربایجانلی تورک ادبیاتشوناسی، شاعر و یازیچی‌سی دوکتور رضا براهنی، فروردین آیی‌نین بئشینده جومعه گونو سحر ساعاتلاریندا کانادانین تورونتو شهرینده ۸۶ یاشیندا وفات ائتدی(۱۴۰۱). دوکتور براهنی ۱۳۷۰جی ایللرین اورتالاریندا کانادایا کؤچوب و ۳۰ ایلدن آرتیق بو اؤلکه ده یاشادی.

رضا براهنی ۱۳۱۴جو ایلده آذر آیی نین ۲۱ده تبریزده آنادان اولوب، ۲۲ یاشیندا تبریز اونیوئرسیته‌سینده اینگیلیس دیلی و ادبیاتی اوزره لیسانس درجه‌سی آلیب، داها سونرا تورکیه‌یه گئدیب و دوکتورلوق درجه‌سی آلیب. ۱۳۴۳جو ایلین اردیبهشت آییدان تهران اونیوئرسیته‌سی‌نین ادبیات فاکولته‌سینده اینگیلیس دیلی و ادبیاتی ساحه‌سینده دوچئنت کیمی (استادیار) درس دئمیش، ۱۳۴۷جی ایلینده ایسه پروفسور وظیفه‌سینه یوکسلمیشدیر. براهنی اوزون مدت سانسورا قارشی موباریزه آپاران ایران یازیچیلار بیرلیگی‌نین قوروجو عضولریندن بیری ایدی. اونون اثرلری‌نین بیر چوخو هم پهلوی، هم ده ایسلام جومهوروسو دؤورونده سانسورا معروض قالمیش، ایللرله کیتابلاری‌نین نشرینه ایجازه وئریلمه‌میشدیر. دوکتور براهنی فارس دیلینده اونلارلا دَیَرلی اثرلر یازیب، لاکین تورک دیلینی و مدنیتینی مدافعه ائتدیگی اوچون آنتی-تورک شوونیسلر طرفیندن آغیر شکیلده باسقییا معروض قالمیشدیر. ۱۳۵۱جی ایلده آمریکایا گئتدیب معلم‌لیک ائتمه‌یه باشلادی.

براهنی تبریزده پیشه‌وری‌نین رهبرلیک ائتدیگی «آذربایجان میللی حکومتی»نین بهره‌لریندن بیری‌ایدی. ۱۳۲۴جو ایلده گونئی آذربایجان میللی حکومتی‌نین فورمالاشماسی دؤورونده مکتب‌ده آنا دیلینده «تورکجه» اوخویا بیلدی. او، بیر چوخ رومانلاریندا آذربایجان میللی حکومتینی یاخشی بیر نهضت کیمی قئید ائتمیش، آذربایجان میللی حکومتینین سوقوطوندان و مینلرله آذربایجان گنجلری‌نین اعدام ائدیلمه‌سیندن سونرا، پهلوی‌نین جینایتلریندن بحث ائتمیشدیر. او، بیر مدت اوّل «آمریکانین سسی» رادیوسونا موصاحیبه‌سینده ۱۳۲۵جی ایلده جنوبی آذربایجان میللی حکومتینین سوقوطوندان سونرا پهلوی حکومتی‌نین تورک دیلی و مدنیتی ایله موباریزه‌سی حاقیندا دئمیشدی: «من مکتبده تورکجه دیوار قزئتی یازاندا، مدرسه مودیری مجبور ائتدی کی، بوتون تورکجه یازیلاریمی دیلیمله یالاییب، سیلم؛ بئله‌لیکله "من آنا دیلیمی اوددوم!"

او، باشقا بیر موصاحیبه‌سینده اثرلرینی تورکجه یازماماسینین سببینی دئییب: «بو ایکی دیلده (تورک و اینگیلیس) موستقیل رومان یازمامیشام، اما رومانلاریمدان بعضی حیصه‌لری تورکجه یازمیشام... «فارسجا تام سرعتله یازیرام، تورکجه‌نی فارسجا و یا اینگیلیسجه بیلدییم قدر سرعتلی دانیشسام دا، تورکجه اوخوماقدان مجبور‌ن اوزاقلاشدیغیم اوچون تورکجه تئز یازا بیلمیرم». رضا براهنی ایرانین ان بؤیوک ادبی تنقیدچی‌سی ایدی و اونون اثرلری فارس ادبیات‌شوناسلیغیندا بیر دَیر حساب اولونور. رضا براهنی همچنین تنقید، پوئزییا و حکایه‌لر اوزه‌ره ۱۳۷۰جی ایللرده بیر نئچه سئمینار کئچیردیگی اوچون، ادبی حرکاتین یارانماسینا سبب اولدو

اثرلری موختلیف دیللره، او جمله‌دن اینگیلیس، ایسوئچ و فرانسیز دیللرینه ترجومه اولونوب. «میس‌ده قیزیل» بو ادبیات‌شوناسین «کپنکلره خطاب: ان اؤنملی و مشهور اثرلریندن بیری‌دیر و «من نیه آرتیق نیمایی شاعری دئییله‌م؟» اونون کیتابلاری اولموش «اسماعیل» و «ظل‌‌الله» اونون پوئزییا ساحه‌سینده باشقا اؤنملی کیتابلاریندان‌دیر. او، آنتوان دوسنت اگزوپری، ایو آندریچ، ویلیام شکسپیر، کالئرومارییا فرانزئزو، ماکسیم رودئنسون و دئوید کات کیمی بؤیوک یازیچیلارین اثرلرینی ترجومه ائدیبدیر. اونون فارس دیلیندن باشقا آنا دیلینده - تورکجه شئعیرلری دا واردیر.

براهنی نین اثرلری:

۱) شئعر دفترلری:

آهوان باغ – ۱۳۴۱

جنگل و شهر – ۱۳۴۳

شبی از نیمروز – ۱۳۴۴

مصیبتی زیر آفتاب – ۱۳۴۹

گل بر گسترده ماه – ۱۳۴۹

ظل الله – ۱۳۵۸

نقاب‌ها و بندها (انگلیسی) – ۱۳۵۶

غم‌های بزرگ – ۱۳۶۳

بیا کنار پنجره – ۱۳۶۷

خطاب به پروانه ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟ ۱۳۷۴

اسماعیل – ۱۳۶۶

۲) رومانلاری:

آواز کشتگان

رازهای سرزمین من

آزاده خانم و نویسنده‌اش، ناشر

الیاس در نیویورک

روزگار دوزخی آقای ایاز

چاه به چاه

بعد از عروسی چه گذشت

۳) ادبی نقدلری:

طلا در مس

قصه‌نویسی

کیمیا و خاک

تاریخ مذکر

در انقلاب ایران

گزارش به نسل فردا (سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها)

رضا براهنی‌نین تورکجه چئوریلمیش بیر شئعری:

چئویرن: زامان پاشازاده

گلمه‌دی

تله‌سدیم گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

پالید ساچلارینی مرمر ساغری‌لارینین سیجاق سئحرینه تؤکموش بیر چیلغین‌ین آردیجا قاچدیم

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

کاغیذین، ‌دیوارین، داش-تورپاغین اوزه‌رینه یازدیم اوخوسون‌لار

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

قورد سایاق اولادیم

بورنومو گون‌لریمین قارنیندا سوزدوردوم

پارچالادیم

گئجه‌ گوندوز پارچالادیم

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

نئجه‌ده غریبه و شوم بیر زامان‌دیر!

قاپی‌دان قوودوغومدا اؤزوم اولدوغوم زامانین ایتینی

ایلقار دامینین اوستوندن

ائوین ایچینه آتلادیم

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

خلوت بیر بوجاق‌دا یاناق‌لاریما شیلله‌لر چارپدیم

خیابانا چیخدیغیم‌دا

یاناقلاریمی قیزارمیش پولاد کیمی خالقا توتدوم

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

اینیلتی‌لریم پریشان ائتسه‌ده، آجی یوخولار

و دونیا اوشاق‌لاری‌نین شیرین و یورغون یوخوسونو

آغلایا بیلمه‌دیم

نه دوست قارشیسیندا

نه یابانچی یانیندا

نه اؤز خلوتیمده

آغلایا بیلمه‌دیم

گونش گلسین دئیه

گلمه‌دی.

***

قایناق: https://azerbaijanpost.org/home/NewsPage/4067