آزاده دارایی

وطن سئور شاعیره­میزین آجی اؤلوم خبری بو سطیرلرین یازماسینا سبب اولدو. ائشیتدیگیمیز خبره گؤره آزاده دارائی ایکی گون اؤنجه دونیاسینی ده­ییشمیشدیر. شاعیره ­میزین یئرینی بوش گؤروب، حؤرمتلی عائیله­ سینه توختاقلیق دیله­ییب و آدربایجان ادب­سئور خالقیمیزا "باشین ساغ اولسون" دئییرم. . . .

زنگان چوخ قدیم زامانلاردان شعر و مدنیت اوجاغی اولاراق، گؤرکملی شاعرلرین مسکنی اولموش و بو شاعرلرین شعر دیوانلاری بو گون اوره‌ییمیزی دؤیونتویه سالیر. بونلاردا دالغالانان وطن سئوگیسی، ائل قایغیسی، و انسان­سئوه‌رلیک هر موضوعدان آرتیق گؤزه گلیر. کئچن ایکی یوز ایل عرضینده زنگاندان نئچه - نئچه قادین شاعرلر باش قالدیریب و ده‌یرلی اثرلر یارادیبلار. آما تاسفله دئمه‌لی‌ییک بونلارین درین دوشونجه‌لی، فکر داشییان شعرلری هله زامانین توزو آلتیندا قالاراق، ایشیق اوزو گؤرمه‌ییبدیر. تکجه تذکره‌لرده آدلاری چکیلیب، الیازما دیوانلاری ائولرین بزه‌یی اولاراق خالقیمیزین اکثریتی‌نین الینه چاتماییبدیر. بو قادین شاعیرلردن نئچه‌سینی آد چکمک اولار: ایلک اؤنجه جاریه خانیمدان آد گتیرمک لازیمدیر. بو قادین شاعر 180 ایل بوندان اؤنجه زنگانین آدلی - سانلی بیر عائله‌سی‌نین قیزی اولاراق، گؤزه‌ل و اوره‌یه یاتان شعرلری بوتون ییغینجاقلاردا آغیزلار ازبری اولوب، دیللرده گزیردی. بوگون جاریه خانیمین شعرلرینی شهریمیزین یاشلی و دونیا گؤرموش آداملاریندان ائشیتمک اولار. اونون الیازما نسخه‌لرینی اله گتیرمک ده چوخ چتین دئییلدیر.

زنگانین ایکینجی قادین شاعری حکیمه بلوری‌دان آد آپاریریق کی نئچه – نئچه شعر دفتری چوخلو دیللره ترجومه اولاراق بیر چوخ اؤلکه‌لرده ده چاپ اولموشدور و چوخ گئنیش صورتده یاییلمیش و دونیا اؤدوللرینی ده قازانمیشدیر. آنجاق نه یازیق کی بو اثرلردن (ایکی دفتریندن سووای) اؤز آنایوردو و شهرینده هله ایشیق اوزو گؤرمه­ییبدیر. حکیمه بلوری­نین اثرلری 20 جیلددن آرتیق اولاراق، اوستاد شهریارین فارسیجا غزللرینی تورکجه­یه چئویریب و توپلاماسی و 180 مین تیراژدا یاییلماسی ان اؤنملی ایشلریندن ساییلیر.

اوچونجو قادین شاعیریمیز آزاده دارایی دیر کی ایندی عمرونو وطندن اوزاقدا کئچیریرسه ده، اوره‌یی وطنله دؤیونور؛ شعر دیوانی «ائللر دیلی» عنوانیندا چاپ اولوب و بوتون وطنداشلاری‌نین محبت و سئوگیسینی قازانمیشدیر. آزاده خانیم زنگاندا آنادان اولوب، بورادا بوی آتیب، تحصیل آلیب، اجتماعی - ادبی ساحه‌لرده فعالجاسینا اشتراک ائدیب و ایندی عمرونون ده‌یرلی ثمره‌سی اولان «ائللر دیلی»نی اؤز دوغما ائللرینه هدیه وئرمیشدیر.

آزاده‌نین دیوانیندا اجتماعی موضوعلارلا، عاشقانه شعرلر دولودور و بونلارلا یاناشی آذربایجان عشقی و آناوطن معناسی شاعیرانه بیر طرزده دالغالانیر.

شاعر، شعر دفترینی بو ایکی بیت ایله باشلاییر:

آذربایجان عزیزدیر، اوره‌ک کیمین، گؤز کیمین،

اگر اوستون کول توتوب، آلتدا یانیر کؤز کیمین.

گلین وئره‌ک ال - اله، سیلاق توزون - تورپاغین،

تا گؤسته رک دونیایا پارلایان اولدوز کیمین.

آزاده ایندی یئنگه دنیادا یاشاییرسادا، وطن عشقیله یاشاییر، هر زادی دا وطنه باغلی‌دیر:

هر بیر یئرده وطن عشقینه ایمان دئیه‌رم من،

آذربایجان یوردونا قوربان دئیه‌رم من.

آزاده، شعرلری‌نین چوخونو آناوطنینه باغلامیش، اونونچون ماهنیلار یاراتمیش و ایندی بو شعرلر آشیقلارین سازلاریندا اوخونور:

آذربایجان اؤلکه‌لرین گؤزه‌لی،

اوزاق دوشن منیم کیمی سوزه‌لی،

بیر داناسان عزیز آذربایجانیم،

داشینا - تورپاغینا قوربان جانیم.

شاعر بو شعرینده آذربایجانین بیر - بیر شهرلرینی آد آپاراراق، اونلارین اؤزلرینه مخصوص گؤزه‌للیک‌لرینی بیان ائدیر. آستارادان، اردبیل، اورمیه، زنگان، هابئله شکی، شیروان، قره‌باغ و ... تبریزه قدر بوتون شهرلری اؤیوب، شعرینی بئله تماملاییر:

من قوربانان بوتون آذربایجانا،

قافلانکودان آشیب گلن زنگانا.

آزاده خانیم آنادیلینی بالدان شیرین بیلیب، یئری گلدیکجه بو موضوعا اشاره‌لر ائدیر و اینانیر کی:

دئییب ار بیر مثل فارسی شکردیر،

و اما تورکونو بیلمک هنردیر.

بیز بورادا عزیز شاعره‌میزه ساغلیق آرزیلاییب، «وطنیم» شعرینین بیر پارچاسینی بیرگه اوخویوروق:

آنایوردو وطنیم زنگانیما قوربان اولوم،

شهریمین اول یاراشیقلی آدینا قوربان اولوم.

دولانیم باغچاسینا - باغینا - دروازاسینا،

آغ چیچک‌لر آچیلاندا یازینا قوربان اولوم.

او گؤزه‌ل منظره‌سی، بهشته بنزه‌ر هاواسی،

او سرین دردیمه درمان سویونا قوربان اولوم.

نفسی تازه ائده‌ن صبح و سحر سلله‌مینه

آدی اوستونده اولان یایلاغینا قوربان اولوم.

یئل اسنده اوجا بوی آغاجلارین اویناماغی،

آغ بولوتلاردان اوچان دورناسینا قوربان اولوم ...

   آزاده خانیمین عمرو ادبیاتلا بارلی اولموش و نئچه – نئچه کتابلار یازمیش و آنادیلینه اولان محبتی نی گؤسترمیشدیر. او جمله دن حکیم عمر خیامین روباعی لرینی آنادیلینه چئویرمه­سی­دیر. آزاده خانیم دارایی­ بو کتابینی 2001جی ایلده آمریکادا یایدیغی کتابدا. خیامین 125 روباعیسینی آنادیلیمیزه چئویرمیشدیر. بورادا آزاده­نین گؤزل دیله مالیک اولدوغو ایله برابر، آنادیلینه درین حؤرمتی و ایشه آپاردیغی یازی قایدالاری داها اؤنملی­دیر. نئچه روباعینی اونون ترجمه­سیله اوخوماغیمیز یاخشی اولار:

روحانی­لارین اولوب بو دونیاده ایشی

تسبیح چئویره سایا بیری – دؤردو – بئشی

خوش اول نه بیلیرسن گلیبسن هارادان

می ایچ نه بیلک هارا گئدیرسن آ کیشی.

بو گئنیش جهان گلیب بیلینمز یئردن

هر کس دئدی بیر فلسفه اؤز فیکریندن

اما کی سؤزون دوغروسو گیزلین قالمیش

هئچ واخت نشان تاپیلمادی اصلیندن.

تورپاقدا اولان ذره اوزوکلر قاشی­دیر

یا جیقه ووران جهاندا سلطان باشی­دیر

آستا او نگارین اوزونون سیل توزونو

بلکه او دا بیر گؤزَل نگارین قاشی­دیر.

گل باده­نی ایچ عؤمور گئدر باشا چاتار

یاشلی یا جاوان اولانی جانسیزا قاتار

مِی جامینی دولدور، بو گؤزَل آی ایله گون

بیزدن سورا هر گون هم آچار هم ده باتار.

جنتده گومان گؤزَل گؤزَل اوزلر وار

سوت وار، شیره وار، حوری کیمی قیزلار وار

من یاریله می سئچدیم اگر قورخوسو یوخ

آخیرده او دونیادا همین سؤزلر وار.

روحو شاد، یولو گئدرلی اولسون.

دور باده­نی تؤک جامینا، سن تله­س گتیر

اول مونسی، اول یولداشی هم نفس گتیر

عؤمور بئله بیل یئلدی گلیر اسَر – گئده­ر

بس سن ده شرابی بئله اوخشار اَس گتیر.

***

من­سیز یاز یازیلار آلنیما هر نه گله­جکلر

پیس – یاخشی­سین آما نییه مندن گؤره­جکلر؟

من سیزدی گئچن گون، و بوگون ده من و سن­سیز

علت نه­دی محشرده منی دیندیره­جکلر؟