گونش آذربایجاندان ساچیلیر - 1

گونش آذربایجاندان ساچیلیر - 1

آذربایجانین دونَنی، بوگونو، گله جه یی

دانیشیق متنی

م. کریمی

12/04/1401

بیرینجی اوتاق: مقدمه

آذربایجان سئوگی اؤلکه سی دیر / محبت یاتاغی دیر، اودلار دیاری دیر. بوندان باش قووزایان گونش، اؤز شعاعلارینی دونیایا ساچمادادیر. سرلر خزینه سی بورادادیر! بورا اودلار یوردو، آذربایجاندیر! گؤز قاماشدیریجی گؤزللیک لر یوردودور، اؤزونه مخصوص دیلی، تاریخی، ادبیاتی، کولتورون اولاراق، دونیایا بو گؤزللیک لری پای وئرن آناوطنیمیزدیر!

آذربایجانین بیر شناسنامه سی وار: بو شناسنامه ده 1) دیل، 2) تاریخ، 3) ادبیات، 4) جوغرافی توپراقلاری، 5) آداب و عنعنه لری، 6)صنعتی – موسیقی، نمایشنامه، رومان، 7) مادی ثروتلری، معنوی خزینه سیله دولو بیر اؤلکه و باشی اوجا بیر ملتی واردیر. آذربایجان ملتی نین دولت یاراتمادا گوجلو و سابقه لی بیر ملت دیر، آذربایجاندا تورک ملتی تکجه اؤز توپراقلاریندا یوخ، بلکه بوتون بو بؤلگه لرده امپراتورلوق یارادیب، تامام منطقه نی اؤز قلمروو و یا اؤز سیطره سی آلتینا آلمیش، هم میلاددان اؤنجه و هم اسلامدان سونراکی دؤورلرده بوگون ایران آدلانان توپراقلاردان: عراق عجم – عراق عرب، اورتا آسیایا قدر – هنده قدر سوردویو امپراتورلوقلاردا بؤیوک آوادانلیقلار یارادیب و بو اثرلر بوگون ده گؤز اؤنونده دیر. 98 ایل اؤنجه ده اسیرلیکدن اؤزونو آزادلیغا یؤنلده بیلن بیر ملتدیر بو آذربایجان ملتی! شرق دونیاسی نین بیرینجی لری و سونونجولاری دا بورادان باش قالدیریر. آذربایجان بو عنوانلارلا آذربایجان اولموش، دونیادا تانینمیشدیر. گونش آذربایجاندان ساچیلیر. دوشونجه لر بورادان پایلاشیر، وارلیغیمیز بورادادیر.

آذربایجان تورک دونیاسیندان اولاراق، اؤز پارلاق ساچلارینی دونیایا یاییلیر. تورک دوشونجه سی بیزیم آذربایجاندا یئنی اولورسا دا، او قدر گوجلودور کی دونیانی ایشیقلاندیراجاق.

آما درد بورادادیر کی 100 ایلدیر بیزیم وارلیغیمیزی الیمیزدن آلیب، استعمار الیله، دیکتاتورلوقلا ملتیمیزین تکجه مادی ثروتینی یوخ، بلکه معنوی ثروتینی ده تالاییرلار. ملتیمیزین ثروتیله کؤکه لیب بیزه زور دئییرلر، وارلیغیمیزی دانیرلار. بوگون آذربایجان گنج لری چؤرک دالیجا اؤز وطنینی بوشلاییر، آزادلیق دالیجا باشقا اؤلکه لره گئتمک زوروندا قالیر. آنجاق دوستلار، هامیمیز بیلیریک و ائشیکده اولانلار دا بیلیرلر و اینانیرلار کی: آزادلیق گونشی ده اؤز آذربایجانیمیزدان دوغاجاق.

دیلیمیزی دانیبلار، اونا آذری آدی وئریبلر، تاریخیمیزی سیلمک مقصدیله تحریف ائدیبلر، 7000 ایللیک تاریخی سیلیب 2500 ایللیگی زورونان خالقیمیزین بئینینه سوخوبلار، ادبیاتیمیزین گئنیشلیگی، زنگینلیگینی باسدیریبلار؛ کئچن 150 ایل عرصه­سینده چاپ صنعتی­نین گلیشمه­لریندن محروم ساخلایاراق اؤز ادبیاتلارینی بیزه غالیب ائدیبلر؛ بیر حالداکی آذربایجان ادبیاتی رودکی، فردوسی و دقیقی­لر دونیایا گلمه­دن 200 ایل اؤنجه ده ذیروه-لرده گزیر، آذربایجان فولکلورو دونیا ادیبلری­نین گؤرونو قاماشدیریب و اونون قارشیندا دیزه چؤکموشلر، آذربایجان اوسطوره­لری، داستانلاری، آشیق ادبیاتی، موسیقیسی دونیانین ان زنگین فولکلورو تانینیر، آتالار سؤزو – انسانلارین تجروبه و دونیا باخیشی، آذربایجاندا او قدر زنگیندیر کی مینلرجه بو ضرب­المثللری چوخلو دیللرین ادبیاتینا باغیشلامیش، آنجاق یئنه ده ثروتی باشیندان آشیب – داشیر؛ بئله اولماسایدی نه اوپرالار یاراناردی، و نه ده شرقین ایلک نمایشنامه­لری یازیلاردی. – موسیقی­میز بو گؤزللیگیله شناسنامه­میزه یازیلیدیر! شرق دونیاسی­نین ایلک اوپرالاری آذربایجاندا یازیلمیش، آنجاق نه­لر دئییم؟ نه­لر دئییم؟ گونش آذربایجاندان سایلمیشدیر. اونون ساچاقلاری تورک دونیاسینا داغیلمیش. بو ساچاقلارلا برابر ادبیات، دیل و دوشونجه­لر تورک دونیاسینا داغیلمیش، دوننیمیز بئله اولورسا صاباحیمیز دا بئله اولمالی­دیر. جغرافی توپراقلاریمیز دا بؤلونور، مختلف فتنه لر طریقیله، کئچن یوزایلده آذربایجان ایالتینی تیکه­له­دیلر، بوگونده استان آدییلا بؤلونور، باشقا مساله ده بیر سیرا تروریستلر ده ادعالار اورتایا آتیرلار، هابئله دولت ده اونلارا آرخا دوروب – آستا – آستا منابع ملی آدلاناراق او قبیله و طایفالارا تقدیم ائدیر. آرتیرمالی یام: آذربایجان ملتی قوناق سئور بیر ملت دیر. هر بیر زوراکیلیقدان باسقیدا قالان، یورولان بیر خالقا دا اؤز سینه سینده یئر وئرمیش و بیر قوناق کیمی ساخلامیشدیر. عجبا کی بو قوناق اوتانمایاراق، بوگون مالکیت ادعاسینا دوروب. بیانیه لر یازیب بیزدن مالکیت سندی ده ایستیرلر!؟ آذربایجانیمیزین هر قاریش توپراغینا مینلر ایلدیر مینلرجه دهسندیمیز وار. ایلک سند همان بلعمی تاریخی دیر. 1390جی ایلده چاپ اولان تاریخ بلعمی – پان فارس تاریخچی دوکتور جواد مشکورون تصحیحی له تهراندا چاپ اولان کتابدا صفحه 335ده اوخویورسونوز:

"و اوّل حد از همدان در گیرند تا به ابهر و زنگان بیرون شوند، آخرش به دربند خزران در آیند. از شرق تا غرب از بحر خزر تا وان و در این میان هر شهری که هست همه را آذربایگان خوانند."

آرازین او تایی و بوتایی دا آذربایجان آدلانمیش، "دربند خزران دان توتوب زنگان و همدانا قدر، شرقدن غربه خزر دنیزیندن وان دریاچه سینه قدر و بوتون بو اورتادا اولان شهرلرین هامیسی آذربایگان اوخونور." (تاریخ بلعمی، تصحیح جواد مشکور، تهران، 1390، ص 335). همین معلومات باشقا قایناقلاردا دا تکرارلانیب و سؤیله نیبدیر.

آذربایجان جوغرافیاسی بللی دیر، هم تاریخی باخیشدان و هم ملتیمیزین یاشادیغی یئرلر و یوردلار. تاریخ بویو دربنددن توتوب همدانا قدر، خزر دنیزی نین باتیسیندان توتوب وان دریاچه سینه قدر آذربایجان اولموش. بو تاریخی حقیقت لری موثق تاریخی قایناقلاردا – ایستر عربجه، ایستر یونانجا و حتا فارسیجا منبع لرده گؤروروک. آما بیر سیرا استعمار الینده اویونچاق اولاراق باشقا سؤزلر باغیریرلار. اولسون، اولار دا! بیر زامانلار خراساندان توتوب بوگونکو آذربایجانا قدر آذربایجان آدلانیرمیش، سلجوق دؤورونده ری شهری ده آذربایجان ایالتیندن ساییلیرمیش. بیز الحاقچی دئییلیک. آنجاق ملتیمیز یاشایان یوردلار بوگون ده آذربایجان توپراقلاریندان ساییلیر.

بوگون حقه بازلیقلا آذربایجان توپراقلارینی بؤلوشدورورلر. قولاقلارین آچیب ائشیتمه لی دیرلر: باتی آذربایجاندا باشقا قوم لاری گتیریب یئرلشدیرمکله آذربایجانین یئرلی اهالیسینی ده ییشه بیلمه یه جکسینیز. بوگون باتی آذربایجاندا ماکودا، تامام تورکیه ایله سینیر-بیر توپراقلاری منابع ملی آدلاندیراراق هکتار – هکتار تامام کورد خالقینا وئریب، آغیر تسهیلاتلارلا پایلاییر. بو بیر حالدادیر کی آذربایجان اکینچیلیک مهندسلری پوللاری دا اللرینده ایللردیر یول گؤزله ییرلر دولت بیر ایش گؤرسون؛ آما دولت باشقا ولایت لرده الی بوش کوردلری گتیریب نئچه هکتارلار مفته و داها آرتیق تسهیلات لارلا پایلاییر. سیاستلر بللی دیر. آما آذربایجان ملتی آییق دیر، قوناق حؤرمتینی پوزمامیشیق. پوزماق دا ایسته مه ییریک. آما آیاغینیزی جیزیقدان ائشیگه قویسانیر ایت قووان کیمی قوواریق ها!

دیلیمیزی بوغوب یاساقلامیشلار، ادبیاتیمیزین نفس یولونو باغلامیشلار، کولتوروموزو تانینمامیش ساخلاییبلار، 7000 ایللیک تاریخیمیزی اونوتماغا یؤنلدیبلر، فولکلوروموزو اونوتدوراراق، یئرینه استعمار عنعنه لرینی قوندورورلار. آذربایجان جغرافیاسینی پارچالاییرلار، اقتصادینی اؤلدورورلر، خالقیمیزی یامان گونه سالیرلار. بوگون واختی دیر اویاناق، اؤز وارلیغیمیزی تانییاق و گله جه یه آددیم آتاق. اؤنوموزده اولان تکجه یول، وارلیغیمیزی قوروماقدان ایره لی گلیر. شناسنامه میزی الده ائدیب اؤزوموزو تانیمالی ییق. اویانیش زامانی دیر، ملتیمیزین بیلیک وقتی دیر. وارلیغیمیز بو بینؤره – فونداسیون اوزه رینده قورولمالی دیر: دیلیمیز، تاریخیمیز، ادبیاتیمیز، کولتوروموز – موسیقی، عنعنه لر، فولکلوروموز اوزه رینده دایانماق گره کیر. اؤز توپراقلاریمیزی قورویوب، اقتصادیاتیمیزی ساخلامالی ییق.

بوگون منیم دانیشیغیم بیر مقدمه کیمی ساییلیر و گلن هفته دن هر بیر قونو اوزه رینده دانیشیلاجاقدیر. حقیقت لری آچیقلاماغا قایناقلار وئریب، یانلیشلاری سیلمک، تحریفلره جواب وئرمکله اوتاقلاری قوراجاییق. دوستلارین دا سؤزلری – صحبت لرینی اورک دولوسو محبتله ائشیدیب، یولوموزو هامارلایاجاغیق. اولسون کی ملیت و آذربایجان وارلیغینی بو داش – دوشدن آییرد ائدیب تمیزله ییب و دوزگون بیر یولو گئتمه یه باشلایاق. بونا گؤره دیلیمیز، ادبیاتیمیز، تاریخیمیز، کولتوروموز، توپراقلاریمیز و اقتصادیاتیمیزی دونن نه دورومدایمیش، – بوگون نه دورمدا اولدوغونو آراشدیریب و گله جک اوچون یولوموزو تعیین ائده جه ییک. بوگون بو قونولار حاققیندا بالاجا بیر مقدمه یه گیریرم.

بیلیرسینیز دونیانین دیلچیلیک اوزمانلاری تورک دیلینی تانییاراق، اونون گؤزللیگی، اؤزللیگی، اینجه لیگی قارشیندا حیرتلر دویموشلار، بونون محکم قوراللاری قارشیندا دیزه چؤکوب، دیلیمیزین بیر معجزه کیمی اولدوغونو دیله گتیرمیشلر.

دیلیمیز تورکو اولاراق دونیا دیللری آراسیندا اؤز گؤزللیگی، اؤزللیگینه گؤره چوخلو دیلچی لرین نظرینی اؤزونه چکمیش، اونون باجاریغی، گوجو و قایدالاری نین محکملیگینه حیرتده قالاراق تعریفله میشلر. دیلیمیز دونیانین ان قایدالاری، میدانی چوخ آچیق اولان بیر دیلدیر. دوغرودور کی 100 ایلدیر دیلیمیز یاساق اولوب و مدرسه، بیلیم یوردو، درگی، رادیو – تلویزیوندان محروم قالیب، اداره لردن آیاغی کسیلیب، علم دونیاسینا دا چیخماق امکانی اولماییب، بونونلا بئله هئچ رسمی دیللردن گئری قالماییب تکجه نئچه ایل رسمیت الده ائدیب، خالقیمیز اونون زنگینلیگی، گؤزللیگی و گئنیشلیگینی اؤیره نیرسه اؤزونه گووه نیب و دیلینی داها دوزگون یارارلاناجاقدیر. اویدورما آذری دیلینه آرخالانمایاجاق و اؤز تورکجه میزه یاپیشاجاقدیر. جالب بوراسی دیر کی بیزیم آذربایجانیمیزدا اولان تورکجه میز باشقا دیللره نسبت آری و تمیز قالمیش و هر باخیمدان گؤزللیگه مالیکدیر. گلیشمه سه ده، یئنیلمه ییب و چکیجی نوکته اونون قایدالی اولماسینا قاییدیر.

دیلیمیزده تامام دیللردن آرتیق اولان 9 سسلی حرفی واردیر. بو سسلی حرفلر کلمه لرین دوزگون و راحات تلفظ اولونماسیندا، کلمه لرین موسیقایی حالت تاپماسیندا و باشقا اؤزللیکلره گؤره اؤنملی رول اویناییر. بوغازیمیزین ایره لی گئدیشیندن ده خبر وئریر.

دیلیمیزده سؤزجوکلرین بوللولوغو (250 مین دن آرتیق)، فعل لرین بوللولوغو (25میندن آرتیق)، زمان بوللولوغو (64 زمان)، قایدالی اولدوغو، اؤیرنمه سی نین آسان اولدوغو و اونلارجا باشقا باشقا اؤزللیکلری، دیلچی لرین دقتینی جلب ائتمیشدیر. تاسوفلر اولسون، بو معلوماتی خالقیمیز بیلمه ییرلر.

دیلیمیز التصاقی، پیوندی و یا اگلوتیناتیو اولاراق، حرف تعریف یوخدور، حروف اضافه – باشقا دیللر کیمی اولماییب آیری یاپیشیر. همین عامل سبب اولور دیلیمیزده جمله قورولوشوندا هر کلمه اؤز یئرینی آلیر؛ حتا یئری ده ییشیلسه ده معناسی ده ییشیلمه ییر. بو، دیلیمیزین دونیا دیللری آراسیندا داها گؤزللشدیریر. باشقا دیللرده همین حروف اضافه دئدیگیمیز هم چتین لیکلر یارادیر و هم یئری ده ییشیلدیکده معنانی ده ییشدیریر. آما تورک دیلینده کائناتدا باشقا بیر ذیشعور اولورسا بیزیم دیلین قایدالارینی ریاضی فورموللاریلا دا چیخاریب اؤیره نه بیلر. بونا گؤره دیر کی کائناتا پیام گؤندرمک فیکرینده اولانلار انگیسجه و فرانسیزجانین یانیندا تورک دیلینی ده ایشلتمه یه امکان وئریرلر.

گلدیک ادبیاتا. عزیزلریم، بونو عرض ائدیرم 200 ایل رودکی دن قاباق، 200 ایل فردوسی و دقیقی کیمی لر دونیایا گلمه دن اؤنجه آذربایجاندا تورک دیلینده بؤیوک و حجملی اثرلر یازیلیب، شان قیزی داستانی – دقیقا 1200 ایل اؤنجه یازیلمیشدیر؛ خزرلر امپراتورلوغو دؤوروندن نئچه کتابیمیز الده واردیر، بیری نوم بیتیک اثری و ایکینجیسی خزر لوحه لری. بو ایکی اثر 1200 ایلدن آرتیق تاریخه مالیک دیر. دده قورقود اسلامدان اؤنجه یه عایید اولان بیر اثردیر. نه یازیق کی ساتقین فارس سیّاسلاری – ادیب آدلانیرسالار دا - اونو قاراقویونلو دؤورونده یازیلماسینی ادعا ائدیرلر. آنجاق چوخلو دللیلره گؤره – او جمله دن دیل اؤزللیگینه گؤره بو اثر اسلام اؤنجه سی کتابلاردان دیر.

بوگون گنجه لی نظامی نین تورکجه دیوانی تاپیلاندا، همین آغالارین سسی چیخیر. چونکی ایستیرلر دیلیمیزی موغوللارین گلمه سینه باغلاسینلار. ایستیرلر دیلیمیزده اولان ادبیاتی نهایت نسیمی، فضولی، شهریار، واحد، کریمی مراغه ای ایله باغلاسینلار و داها باشقاسینی تانیماق ایسته میرلر. بونا گؤره ده ادعا ائدیرلر تورک ادبیاتینی ایکی واحدده کئچیرمک اولار. آنجاق جوابیندا – نه تعصب اوزویله، بلکه ادبیاتیمیزی تانیماق اوزه ره – دئییرم آذربایجان تورک ادبیاتینین فهرستی سیزین اساس ادبیاتینیزدان داها آرتیقدیر. آنجاق 100 ایل دیلیمیزی باغلامیشسینیز، ملتیمیزی معلوماتسیز ساخلامیشسینیز و بوگون یالانلارلا 24 ساعاتی رادیو – تلویزیوندا، مدرسه لرده، روزنامه لر، درگی لر، بمب باران ائده رک ملتیمیزی تحقیر ائدیرسینیز. بیزیم ادبیاتیمیز دا سیزین ادبیاتینیزدان داها افضل، داها گوجلو و داها گؤزلدیر. مدرسه لریمیزده شعرلر اوخونوب – ازبرله نیرسه، ملتیمیزین دیلینده اوخونار. بو خیانته سیزلر جواب وئرمه لی سینیز. تاریخ و ملت قارشیندا اسیب – تیتره ییب، خیانت بامباچالاری اوزونوزه یاغاجاقدیر.

تاریخیمیزی ده یالانلارلا دولدورموشلار. بو اؤلکه نین تاریخینی 2500 ایله باغلاییب آذربایجان تاریخی نین 3500 ایلینی حذف ائتمیشلر. تاریخی سندلر آزیغ آنتوروپون وارلیغیندان دانیشماییرام بلکه آذربایجاندا یارانان مدنیت لر هامیسی التصاقی دیللی اولاراق 5500 ایل بوندان اؤنجه دن اثبات ائدیر. آرازین او تایی و بو تایی دا تورک دیللی – التصاقی دیللی انسانلارین یاشاییش یوردو اولموشدور؟ او زامان آریایی آدلانان قبیله لر هاردایدی؟ 2500 ایلدیر کی بیزیم توپراقلارا گلمیشلر و ادعا ائدیرلر بورانی اونلار آباد ائدیب؟! تاریخده اونلارین یاندیرمادان، خرابا قویماقدان و انسان اؤلدورمه دن باشقا بیر شئی، تاریخ یادیندا قالماییبدیر؟ هانی فارسی باستان؟ بیر نمونه گتیرین. هاپیر – چوپور سؤزلر توپلاییب نه معناسینی بیلیرلر و نه حتا تلفوظونو، آما فارسی باستان آدلاندیریرلار؟!

ایلک باشدا بونو دئمه لی یم: عزیزلریم بیز آذربایجانلیلار، هئچ بیر ملت ایله دوشمن دئییلیک. آما 100 ایل ملتیمیزه توهین ائدنلر، خیانت ائدنلر جواب وئرمه لی دیرلر. جبران ائتمه لی دیرلر. بیز انسان سئورلیک دوشونجه لرینی یایماغا چالیشاجاغیق. هئچ بیر ملت و قوم ایله ساواشیمیز یوخ، آما حقیمیزه، توپراقلاریمیزا گؤز تیکن لر بیلسینلر: توپراقدان پای اولماز. قوناق کیمی وطنیمیزدا بیر انسان کیمی یاشایا بیلرسینیز، تامام انسانی حقلردن یارارلانابیلرسینیز، آما توپراغیمیزی پارچالاماق امکانینی هئچ کیمه وئرمه یه جه ییز. قوناغین حؤرمتی واجب، آما توپراق ادعاسی ائدرسه، ایت قووان کیمی قوواریق!

آذربایجان کولتورو اونون جانلی و انسان­سئور عنعنه لرینده یاشاییر. فولکلوروندا یاشاییر. آذربایجان ملتی مین ایللرله دولان زنگین بیر شفاهی ادبیاتا – فولکلورا مالیک دیر. آذربایجان ملتی نین شناسنامه سینده اونون دیلی، تاریخی، ادبیاتی، موسیقیسی و تامام دولت و مدنیت یاراتماسی یازیلمیشدیر. بونو پوزا بیلمزلر مگر بیزی ناآگاه ساخلاییب، اؤز تاریخیمیزه، دیلیمیزه، کولتوروموزه و ادبیاتیمیزا خبرسیز ساخلاییب، بیزه باشقا بیر شناسنامه یازالار. دوستلار بودور بیزیم دردیمیز. بوگون اؤزوموزه گلمه­لی­ییک. دیلیمیزی دوزگون اؤیره نیب دوزگون یازمالی­ییق. ادبیاتیمیزدان خبردار اولمالی­ییق. تاریخیمیزی اولدوغو کیمی تانیمالی­ییق. قهرمانلاریمیزی قورومالی ییق. بوگون قهرمانلاریمیزی هده له ییرلر. ستارخانی، پیشه وری نی، شاه اسماعیلی، عباس میرزانی، آلپ ارسلانی، حتا بابکی قارالاماق ایسته ییرلر. دئیک کی بو قهرمانلارین خطالاری اولموشدور، آما مین عملی و ایشی دوز اولان آدامدا بئش دانا خطا سؤز و یا حرکت ده اولورسا گؤز یومماق اولار. آنجاق بو ساییدا خطالاری ائله بؤیوده سن کی تامام خدمت لرینی 1000 خدمتی بیر خطایا اونوداسان، دوشمن ایشی دیر. اؤز ایچیمیزدن اولمامالی دیر. اؤزونو آذربایجانلی، تورک سایان آداملار بوگون دوشمن یولوندا گئدنلریمیز وار. عباس میرزانی، قاجارلاری، ستارخانی، پیشه ورینی قارالایانلار، بوگون ایرانشهری تئوروسونا اویانلارا ماتریال وئریرلر. ایرانشهری­لی­لرین یوزه دوخسانی ائله اؤز ایچیمیزدن چیخمیشلار. باخین حتا ضیالی اولورسالاردا، عمرلری نین سونوندا پئشمان اولورسالار دا، کسروی، ارانی و نئچه – نئچه بو ضیالیلاردان واردیر. اونلارین بوگون سؤزلری و تئورولاری دوشمن الینده دیر. مگر کسروی، ارانی، یحیی ذکاء، خلیل ملکی آذربایجانلی دئییل ایدیلر؟ مگر بوگون ده اؤز ایچیمیزدن اولان آما ایرانشهری لی لره باهانا وئرن آدی تورکچو قویان آما آذربایجان عالیم لرینی قارالایانلار دوشمنه خدمت ائتمیرلر؟ دوکتور زهتابی او قدر بؤیوک بیر انسان ایدی کی شیرازدان اوچ اؤیرنجی نین سوروسونا جواب وئرمک اوچون تبریزدن دوروب شیرازا گئدیب و اونلارا قاریشیب سورآللارینی جوابلاییردی. بو زحمتلر قارشیندا تکجه دوشمنلر اونو هده له یه بیلر. بونلار تورکچو اولسالار دا آذربایجانا دوشمن دیرلر. چونکو ایرانشهرلی لره، پان فارسلارا خدمت ائدیرلر. بیلر – بیلمز اونلارا ماتریال توپلاییرلار.

آذربایجان موسیقیسی تاریخین درینلیکلریندن گلیر. آشیق موسیقیمیز مین ایللر اؤنجه دن داستانلار، ماهنی­لار، شعرلرله موسیقی یاراتمیشلار. شرق دونیاسیندا ایلک دؤنه اولاراق موسیقینی نوتا چکنلر آذربایجاندان باش قالدیرمیش و یئنه ده گؤروروک بو موسیقی گونشی ده آذربایجاندان دونیایا ساچیلیر. ابونصر فارابی، صفی الدین اورموی، عبدالقادر مراغه ای دونیانین و شرقین ایلک موسیقیچی لری دیرلر و موسیقینی علمی صورتده ثبت و ضبط ائتمیشلر. شرق دونیاسیندا ایلک اوپرالاری آذربایجان صنعتکارلاری یارانمیش، ایلک نمایشنامه لری شرق دونیاسیندا آذربایجان یازارلاری یازمیش، صحنه یه چیخارمیش، آخی ملتیمیزین شناسنامه سی وار. بوتون ملت لر آراسیندا امضاسی وار. هانسی ملتدیر بئله پارلاق بیر تاریخی، دیلی، موسیقیسی، ادبیاتی و دولتی اولسون؟ آذربایجاندا ایلک مدنیت لر 7000 ایل اؤنجه یه قاییدیر. ایندی بیر سیرالار تاپیلیب آریایی قبیله سینه بیر نژاد شناسنامه سی یازیر. فارسلارین 10 مین ایل، 8500 ایل، گاهدان 17000 ایل تاریخ یازیرلار. بللی دیر هئچ بیر سند یوخدور و بئله اینانیرلار کی هر نه یازسالار اولار دا؟! تاریخ دوزه لینر!؟ بیلمیرلر کی اؤزلرینی دونیا ملت لری آراسیندا مسخره اولدوقلارینا میدان وئریرلر. بو نادان آداملار بوگون بیزه حاکیم اولماق ایسته ییرلر!

قادین مساله سی – آذربایجان کولتوروندا قادین لا کیشی نین فرقی یوخدور. هر ایکیسی چیگین چیگینه تارلادا، کرخانادا، ساواش میدانلاریندا مبارزه آپاریرلار. قادین سیماسینی دده قورقود کتابیندا، کوراوغلو داستانلاریندا – حتا آذربایجان اوسطوره لرینده گؤروروک. بو باخیشلا شاهنامه ده اولان قادین سیماسینی نئجه توتوشدورماق اولار؟

دیلیمیزده بیر آخساقلیق تاپانمایانلار بوگون ملتیمیزین ناآگاهلیغیندان سوء استفاده ائده رک ائله یالان – پالانلار یازیرلار کی سانکی تورک دیلی یوخدور، فارسی­نین لغت لریله دانیشیلیر. عزیزلریم چالیشاق اؤز آنادیلیمیزی آتالاریمیزدان آلدیغیمیزی کیمی اوشاقلاریمیزا تحویل وئرک. گلیشدیرمه سینی بیلمه ییرسک، داها آلچاقلاتمایاق. نییه بیر انگلیسجه نی اوشاقلاریمیز اؤیرنمک اوچون میلیونلار هزینه ائدیرسینیز آما اؤز دیلیمیزه گلنده خسیس اولورسونوز؟ دیلیمیزی علمی سویه ده اؤیرنمه سک آرادان گئدر. عزیزلریم دیلیمیزی دوزگون یازیب – اوخوماق اساس تکلیف لریمیزدن دیر. دیلیمیزین رسمیتی اوچون چالیشمالی ییق. بو گؤزللیکده دیلی علمی یولونان اؤیرنمه ییرسک ادعالاریمیزدان کئچمه لی ییک.

شناسنامه میزده مدنیت و دولت یاراتما گوجوموزو تاریخه یازمیشیق. ان آزی 1000 ایل بوتون ایران آدلانان اؤلکه و اونون یان یؤوره سی – عراق عجم و عراق عرب، بوگونکو افغانستان و

یئر آدلارینی ده ییشمکله آذربایجان ملتی، تورک دیلی و تاریخ ایله دوشمنچی لیقلارینی عیان ائدیرلر. بیسواد آداملار معنانی بیلمه دن باشقا آدلار قویورلار. بؤرکو یاریق بؤیوک سلطانین آدینی دارای کلاه پاره پوره ائدیرلر، بیر حالداکی یاریق یعنی ایشیقلی – نورانی – زرین بؤرکو یاریق یعنی تاج زرین. بئله اولور کی آخما قیه اولور احمقیه!

بو تئوری نین رکن لری: زردشت و اوستا / ساسانیلار - ایرانشهر / شاهنامه / سیاست نامه / ترکان علیهینه تاریخی تحریف ائتمک / عرب ستیزی و ترک ستیزی و باشدان باشا شاهنامه تاریخ دئییل، افسانه لردیر آنجاق یانلیش فیکیرلرله دولودور و تکجه اوشاقلاری مشغول ائده بیلر.

زردشت 17000 ایل بوندان اؤنجه یه عایید بیلن لر وار؟! او زامان یئر کوره سینده یخ بندان تانینیر. انسان هله غاردا یاشاییر.

سیزین ایرانشهری تئوروسو بوگون دونیا باخیشی ایله ضدبشری و ضد انسانی دوشونجه لردن باشقا بیر شئی دئییلدیر. آخی یعنی نه: شاهی آرمان – فره ی ایزدی، شاهی ظل اله سایماق و اؤز قبیله نیزی دونیانین ان پاک ژنی اولان ساییرسینیز. بونلار سیزین آلچاق فیکیرلرینیزدیر. سیزی غرب مستشرقلری شیشیردیب، سیزدن بیر یئللی قووق دوزبلدیب و بیر خوخان کیمی اسیر اولموش ملتلره حاکیم ائتمیشدیر. بونو بیلمه لی سینیز دونیا داها 100 بوندان اؤنجه دئییل، بوگون دوشونجه، عقل و منطق حاکیم دیر، بوگون علم وقتی دیر. یالان – پالانلا یاشاماق اولماز. یئر اوزنده یاشاماغا انسان کیمی اولمالیسان.

بابک حاققیندا

***

بیلگینلر اؤز آراشدیرمالاریندا اوْغوز تورکجه‌سی‌نین کامللشمه‌سینی 7-جی میلادی عصرده گؤسته ریرلر. بو دیل، بو زمانلار آذربایجاندا چوْخلوق قازانیر و قوراللاری یازیلاردا اؤزونو گؤستریر. اثبات اوْلموشدور کی، آذربایجان تورک دیلینده یارانان لهجه‌لر یئرل اؤزللیکی واردیر و بو اؤزللیک دیلین أسکی‌لیگینی گؤسته ریر (و. گوکاسیان، و. اصلان‌اوف، ا. عزیزاوف). آذربایجان، مختلف تورک قبیله و طایفالاردان تشکیل تاپدیغی اوچون همین اوْرتاق تورک دیلی، گلیشمه و بیرلشمه دورانین گئچیریر و بیر عموم خَلق دیلینه چئوریلیر.

5 و 6-جی یوز ایللرده تورک دیلی چوخ دیللی آذربایجان طایفالاری آراسیندا بیر اۆنسیّت دیلی کیمی گلیشیر و بو طایفالارین اوورتاق دیلی یارارلانیب و بیرلَشیرلر. باشقا سؤزله دئسک آذربایجان تۆرکجه‌سی میدانا گلیر. بو زمان تورک دیلی‌نین ایچینده اوْلان دینامیسم اؤز دوْغورقانلیغینی بللندیریر و یئنی سؤزجوکلر یاراتماقلا تمام طایفالارین ایستکلرینی یئرینه یئتیریر. بئله‌لیکله بو دیل باشقالارینا ترجیح ائدیلیر. بۇ سؤزلر تمام دیلچی عالِـملر یئکون وورورلار. گؤرمک اوولور کی، تورک دیلی بوندان قاباقکی عصرلردن گلیشمه‌گه باشلامیش و بو عصر ایچینده خَـلقلر آراسیندا قبول اولونور. عینی حالدا بو دیلین قبول اوولماسی ایلا واحد بیر دیلین داها آرتیق گلیشمه‌سینه یوْل آچیر و ادبی دیل، شفاهی دیل ایچیندن باش قوْوزاییر. بئله اولدۇقدا، 7-جی یۆز ایلی آذربایجان تۆرکجه‌سینی عموم خَلق دیلی کیمی اوْلدۇغۇنو ادعا ائتمک اوْلار.

7-جی عصر قافقاز یوردلایندا تورک دیلی هامی نین رغبتینی قازانیر. و. گوکاسیان یازیر: «ائرمنی و گورجو دیللرینده اولان قایناقلارا و الده ائدیلن معلوماتا آرخالاناراق آیدینلاشیر کی، 6-جی عصرین سونو و 7-جی عصرین اوّللرینده بوتون تورک دیللی خَلقلر آذربایجاندا سیاسی و اقتصادی بیرلیگه مالیک اولوب و مونولیت (یکپارچه) حالیندا بیرله­شیرلر. بئله بیر شرایطده آذربایجاندا مختلف دیللرین اولدوغو حالدا، آذربایجان تۆرک دیلی رهبرلیک رولونو اویناییب و ائتکی دایره‌سینی گئت گئده آرتیریر.»

بو اوزمانلاردان پروفسور حاجی‌یئو و پروفسور جهانگیر قهرمان‌اوف یازیرلار: «ایلک اؤنجه بو توپراقلاردا تورک دیللی طایفالار بیرینجی دۇرۇمدادیرلار و باشقا تورک دیللیلر ده آذربایجانا گلمکده و آرتما حالیندادیرلار. بونلار گله‌رک یئرلی طایفالارلا بیرلشیر، یئرلی خَلقـه قووشور و بؤلگه‌نین اقتصادی - سیاسی دورومونو گلیشدیریرلر، اوچونجو حالدا تورک دیلی اگلوتیناتیو اؤزللیکلرینه گؤره ساده‌لیکله اؤگره‌نیلیر. بو آراشدیرماجیلار بئله سونوجا گلیرلر: تورکلر اسلام دینی‌نی قبول ائتمکله، بیر دینی و بیر دیلی اونسیّت وسیله‌سینه چئویریرلر.»

بو زماندا آذربایجان تورک دیللی خَلقی سیاسی و اقتصادی باخیمیندان گوجلنمیش و بئله‌لیکله آتروپائن و آلبانیا توپراقلارینین خَلقی بیرلشیب و بیر دیلی سئچمَـگه موفق اولورلار.

اسلامین ایلک یوز ایللرینده آذربایجان تورکجه‌سی تکجه عموم خَلق دیلی یوخ، بلکه قافقازدا و چئوره‌سینده اولان توپراقلارین خَـلقلری آراسیندا یاییلیر و بیر بین‌الخالق دیلی دورومونا مالیک اولور. بو دوروم 9 و 10جو یوز ایللره قدر دوام ائدیر. دمیرچی‌زاده بو باره‌ده یازیر: «بو دوره ده تورک دیلی دربند، ری و بغداد آراسیندا عمومی بیر دوروم قازانیر.» شوبهه‌سیز آذربایجان تورکجه‌سی اسکی زمانلاردان بو دوروما گلمیشدیر. و. گوکاسیان، ساویرلر و خزرلرین دیلینی 6 و 7جی عصرلرده تمام قافقاز خَـلقلری آراسیندا بیر عمومی دیل اولدوغونو یئکونلاییر و اوندان اؤنجه‌کی یوز ایللرده ده بئله بیر دۇرۇمو خاطێرلایێر. بئله بیر سونوجلانماق اولور کی، تۆرک دیلی‌نین کؤکلری تمام قافقاز دیللرینده تاپماق اولور و تکجه سؤزجۆکلر یوخ، بلکه قوراللار و تورک تلفظلری ده بو دیللر ایچینده اؤزونه یئر قازانمیشدیر.

اورتاق دیله گلدیکده دئمه لی یم نئچه آیدان سونرا تورک دونیاسی سمپوزیومو قورولاجاق. اورادا هم تورک دولت آداملار و هم تورکولوگ عالیم لر اورتاق تورکجه حاققیندا دانیشاجاقلار. اینانیرام گؤزل و علمی مباحثه لر گئدیب و سونوجلاری سئویندیریجی اولاجاقدیر. بورادا آذربایجان تورکجه میز ده دقت لری جلب ائدیر.

ادبی دیل، دیللرین تاریخ بویو گلیشمه سی نین نتیجه سی دیر. یازیلی دیل، اؤزونو آغیزلاردا دانیشیلاراق یوخاری چکیب، یوکسلدیب و کاغاذ اوسته گله رک – بیر ادبی – علمی دیل اولاراق یازیلیر و او دیلده دانیشانلارین چوخلارینین دوشوندویو دیلی تمثیل ائدیر. آذربایجان تورکجه سی نین سؤزلویو، صرفی – نحوی حاققیندا چوخلو ماتریاللار مین ایلدیر یازییا آلینمیشدیر. علامه جارالله زمخشری 950 ایل بوندان اوّل مقدمه الادب کتابینی یازیر. بورادا توپلادیغی سؤزجوکلری خراساندان توتوب شوشتره قدر گئتدیگی یولدا ائشیدیب – دانیشیب و توپلامیشدیر. بو کتابدا 18500 تورکجه سؤزجوکلر واردیر. بورادا بو دیلین قورولوشو، صرفی، تلفوظو و هر بیر کلمه نین باشقا طور یارانماسیندان دانیشیر، یازی قایداسینا توخونور. 150 ایل سونرا آذربایجانلی عالیم جمال الدین ابن مهنا تبریزلی لغت ابن مهنانی یازیر. ابن مهنا آذربایجاندا دانیشیلان تورکجه نین لغت لرینی آراشدیریر، اورتا آسیا تورکجه سیله توتوشدورور. بوندان اؤنجه قانقیلی دیلی حاققیندا کتاب یازیلمیش و اورتا آسیانین تورکجه دیلی نین اؤزللیک لریندن دانیشیلمیشدیر. ابن مهنا اؤز اثرینی عربجه یازیبسا دا، آذربایجان تورک دیلی نین اؤزللیک لرینی – گرامرینی یازیر. ابن مهنا عباسی خلیفه لیگی آلتیندا اولان توپراقلاری گزیر دولانیر و موغوللارین یوروشویله آذربایجانا دؤنور. چکیجی نوکته بوراسی دیر کی ابن مهنا آذربایجان تورکجه سیله اورتا آسیا تورکجه سینی آراشدیریر، توتوشدورور و فرقلرینی ده بیلدیریر. یعنی آذربایجاندا تورک دیلی چوخ اسکی زاماندان موجودوموش.

هئچ سؤز یوخدور کی بیر دیلین دالیندا – آرخا دوران دولت اولورسا، او دیل، تئزلیکله خالق آراسیندا دیللره دوشر، مئدییالاردا، مدرسه لرده و اداره لرده ایشله نیب دیل – عموم خالق دیلینه چئوریلر. ایندی تورکیه ده بئله اولموش. باشقا طرفدن تکنولوژی نین و بیلیم لرین گلیشمه سیله دیل ده گلیشیر. علمی – تکنولوژیکی کتابلار یازیلیب و علمی بیر دیل ده اورتایا گلر. یئنی سؤزلر یارانار. آما بورادا بؤیوک بیر نوکته وار: آذربایجانین تاریخیندن آسیلی اولاراق، دیلیمیز ده بو یولو عملی – باشلی گئتمه میش. آما آذربایجان تورکجه سی نین بؤیوک بیر پتانسیلی واردیر. بو پتانسیل اؤزونه مخصوص بیر پتانسیل دیر. البته هر بیر دیلین و حتا لهجه نین ده بئله پتانسیل لرینی داهاماق اولماز. و عئینی حالدا بو پتانسیل لردن ده واز کئچمک - حقی آیاقلاماق دیر. بوگون آذربایجان تورک ادبی دیلی نین گؤزللیک لری و پتانسیل لری او قدر گوجلو و الوان دیر کی تورک دونیاسی بو پتانسیالی قازانیرسا گؤزللشه جک، گوجله نه جکدیر و اولغونلاشاجاقدیر.

اورتاق دیل تورک ملت لری و اؤلکه لری بیر بیرینه یاخینلاشدیریر، آرالاریندا دوستلوق یارادیر، آرالاریندا تجات ایلگی لری چوخالیر، مقوله لر یازیلما ضرورتی اورتایا گلیر. اونیوئرسیته لر، تکنولوژی، بیلیم لر اورتاق اولدوقدا تئرمین لر لازیمدیر. حقوق، تکنولوژی، بیلیملر – فلسفه، سیاسی بیلیملر تورکجه یازیلاراق تئرمینلر یارادیلمالی دیر. دیل گلیشه جکدیر. اورتاق تورکجه یارانماقلا هئچ بیر تورک دیلی، لهجه و آغیزی غیب اولمایاجاق، بلکه گئنیشله نیب اورتاق تورکجه یه دایاق اولاجاق. اورتاق دیل سیخیشدیریلیب کیچیک بیر دیل یوخ، بلکه گئنیشلنمیش و گلیشمیش دیل اولمالی دیر. عئینی حالدا اونیوئرسیته لرده و سایت آداملاری نین دیلینده ایشله دیلدیکجه بو دیل خالق کوتله لری نین دیلینه ده آخاجاق. بو گدئیش بلکه اون ایللرجه زامان ایسته ییر.

گلن آیلاردا قورولاجاق تورک دونیاسی سمپوزیومو ایلدیریم اونیوئرسیته سینده اورتاق دیل حاققیندا مقاله لر اوخوناجاق. بورادا دولت آداملارییلا برابر بیلیم آداملاری دا دانیشاجاقلار.

آنادولویا تورک ادبی دیلی، 7جی یوزایلده آذربایجاندان و خراساندان گئتمیشدیر. بهاءالدین چلبی اورمیه لی، اورمودان، آبدال موسی – شیخ محمود الخویی و گئییکلی بابا خوی دان، اخی جعفر خطیر زنگانی زنگاندان، خواجه احمد دهانی، الیاس بابا و باشقالاری خراساندان آنادولویا کؤچموش و اورادا زنگین بیر ادبیات یارادیلمیشدیر. بونلاری دئمکدن منظوروم بودور: یوزایللر بویو اوغوز تورکجه سی بوتون بؤلگه ده – خراساندان توتوب آنادولویا قدر بیر دیل اولموشدور. بو دا دوغرودور اوغوز تورکجه سی زامان سوره سینده اوچ بؤلومه بؤلونور، آنجاق دئمک لازیمدیر کی بوگون ده بو اوچ دیل او قدر بیر بیرینه یاخیندیر کی اؤیرنمه یی هر بیر ساوادلی اوچون نئچه گوندن آرتیق سورمز. دینی و سیاسی دوروملاردان بو آیریلیقلار یارانمیش و اورتاق ادبیاتیمیز چوخ گوجلو و زنگین دیر؛ عئینی حالدا اورتاق دیلدن ده چوخ آرا آچمامیشیق. کئچن یوزایلده آذربایجان ایکییه بؤلونوب بیری فارسلار طرفیندن زورلانیب و بیری سوویت اؤلکه سی نین باسقیلارینا معروض قالمیش. بئله اولدوقدا دیللر بیری بیریندن آیریلیر.

ق و خ و باشقا بیر سیرا حرفلر حاققیندا مین ایللیک علمی و گرامری دوشونجه لر اورتادا واردیر. ق حرفی تامام تورک دیللرینده بیر سیرا ده ییشیک لیک لرله ایشله نیلیر. آنجاق بو حرفلر حذف اولونمامالی دیرلار و اونلارین حذفی دیلیمیزه بؤیوک ضررلر یئتیرر. آرالیق سؤزلرینی بوشلامالی ییق. علمی دانیشیقلار قاباغا آپاریلمالی دیر. حرفلری ده ییشیک لیک لری آذربایجان تورکجه سینده چوخ گؤزل و قیمتلی دوروملار یارادیر و دیلین اینجه لیک لرینی، گؤزللیک لرینی قاباردیر. بونلارا ساده باخماقلا دیلی آلچاقلاتما معنالانیز. بوندان داها اؤنملی مساله آذربایجان تورک دیلینی اسکیکمک، اونا پیس یاناشماق، تورکجه میزین استانداردلاشماسینا خور باخماق، همان مساله­لردن­دیر کی ایرانشهری تئوروسونا یئم حاضیرلاماقدان باشقا معناسی یوخدور. دقتلی اولمالی­ییق. بیر دیله ماراق گؤسترمک و اؤز آنادیلینه آلچاقدان باخماق ایرانشهرلی لری قودوردور. بو سؤزلر اونالارا ماتریال وئرمکدن علاوه بیر زاد دئییلدیر. بونا گؤره­دیر کی اونلار بئله فیکیرلره طرفدار دورورلار و تاسوفله بیزیم دوستلاریمیز بونون فرقینده دئییلدیرلر!؟ بو صحبتلری دقتله دانیشمالی­ییق. دوستلار، گؤزله یین. بونلار قیراقدا اوتوروب بئله بئله سؤزلری ائشیدجک گوللری گولدن آچیلیر و بیزی ازمه یه جان تاپیرلار. موغایات اولون!

سیزه ساغلیق و باشاریلار دیله ییرم.