قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

حاجی بکتاش ولیولی از مردم نیشابور است. نام پدرش سید ابراهیم ثانی و مادرش، دخترِ یکی از علمای نیشابور بوده است. او را با نام بکتاش رومی نامیده‌اند[1]. ولادت او ۶۰۵ (نهاد سامی، ۲۹۳)، ۶۴۵(سرچشمه تصوف در ایران، ۲۱۰) و ۶۴۶ (نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران، ج۲، ۷۵۷) نوشته‌اند. وی ابتدا به خدمت خواجه احمد یسوی رسیده، بدستور وی به بدخشان رفته، بعد از بازگشت به خراسان، به سفر نجف رفته و سپس به مکه، بیت المقدس، دمشق و حلب سفر کرده است. سالِ وفات وی را ۶۹۷، ۷۳۸ و ۷۴۰ نوشته شده است. گولپینارلی سال وفاتش را ۶۶۹ / ۱۲۷۰ نوشته است (گلپینارلی، مذاهب و طرایق در ترکیه، ۱۰۳).افلاکی در مناقب العارفین در باره‌ی او نوشته است. او وطن بکتاش را خراسانی می‌داند که به سیواس آمده و سپس به آماسیه و کیرشهر رفته است (مناقب العارفین، ج۱، ۳۸۱ و ۴۹۸). او را از بابایی‌ها دانسته‌اند. پیروان باباالیاس را باباییه، پیروان ساری سالتوق را سالتوقیه و بکتاشیان را بکتاشیه نامیده‌اند. بکتاشیه در مرحله‌ی دوم خودش، توسط بالیم سلطان در سده‌ی نهم هجری با تغییرات کلی دوباره پا به میدان گذاشته است. در این طریقت نشانه‌های مختلفی از طریقت‌های دیگر اخذ کرده است، به عبارت دیگر از آثار شمنیسم تا حروفیه در آن وارد شده است.در این طریقت تثلیث: الله، محمد (ص) و علی(ع) وجود دارد و علی بالاتر از محمد قرار می‌گیرد. پیروان این طریقت، از این نظر به علی اللهی‌ها نزدیک می‌شوند. حاجی بکتاش کتابی به عربی بنام مقالات دارد. این کتاب به زبان ترکی هم ترجمه شده است که چهار باب دارد: باب شریعت، باب طریقت، باب حقیقت و باب معرفت. در هر باب مرگ، احوال دل، تصوف، زاهد، عارف و محب مورد بحث واقع شده است. ترجمه‌ی مقالات توسط سعید امره از شاعران بکتاشیه در سد, ...ادامه مطلب

کرامات اخی ائورن (تاب ثراه) گلشهری‌نین کرامات آخی ائورن اثری ۷۵۰ ایل اؤنجه‌دن تورکجه آذربایجان ادبیاتی‌نین زیروه‌سینده دایانان بیر اثردیر. اثرین کیچیک‌لیگینه باخمایاراق، تورک ادبیاتیندا بؤیوک اهمیته مالیکدیر. بو اثر آهی‌لیک طریقتی و اونون بؤیوک باشچیلاریندان اولان آخی ائورنین یاشاییش و سیماسینی آچیقلادیغی اوچون ده اؤنم داشییر. بونا گؤره ایلک اؤنجه اخی ائورنی تانییاق و سونرا کرامات اخی ائورنی آراشدیرالیم. اخی ائورن بؤیوک بیر عالم، متفکر و فیلسوفدور کی آلتینجی عصرین ایکینجی یاریسی و ۷جی عصرین بیرینجی یاریسیندا یاشاییب و دوشونجه‌لرینی اوچ دیلده قلمه آلیبدیر. عینی حالدا آهی‌لیک و یا اخی‌لیک طریقتی‌نین باشیندا دایاناراق یوزلر و مینلرجه شاگرد تربیه ائدیبدیر کی سونرالار اونلارین هر بیری بؤیوک دوشونرلره چئوریلمیشلر. اخی‌لر تورک ملتلری آراسیندا، اؤزللیکله خراساندان توتوب آنادولویا قدر دولانیب، گزیب و اؤز جومردلیک دوشونجه‌لرینی زحمت‌کش صینیفلر ایچینده یایماغا چالیشمیشدیر. اخی ائورن ده بو فقیر، یوخسول و زحمت چکن صینیفلر آراسیندا یاشاییب و اونلاری بیرلشدیرمک اوچون چالیشیبدیر. او مختلف صینفلری توپلاییب و تشکیلاتلاندیریبدیر. تاریخده یازیلانلارا گؤره ۳۲ صینف اوزه‌رینده تشکیلات یاراتمیش و گون باتاندان سونرا هر گئجه سفره آچیب و شهرین تام فقیر – فقراسی، اونلاردان علاوه تام مسافیرلر و غریبه‌لر آچیلان سفره‌دن اطعام اولوردولار. هابئله اخی طریقتی‌نین طرفدارلاری هر بیر بوجاقدان گلیب هم بیرلشمه یوللارینی اؤیره‌نیب، هم ده آهی‌لیک دوشونجه‌سینه سلاحلانیردیلار. بو طریق ایله زحمتکش انسانلارین دردلرینه مرهم قویوب و اونلارین بیرلشمه یینه زمین یارادیردیلار. دوغرودور کی اخی‌لر دولت و حکومتدن قیراقدا چالی, ...ادامه مطلب

آرمانشهر نظامي گنجويدکتر محمدرضا باغبان کریمیچکیده:نظامی گنجوی حکیم و اندیشمندی است که در آثار پنجگانه­‌اش طرحی از یک آرمانشهر را می­ریزد و قوانین اسلامی را اصول اولیه‌­ی چنین اوتوپیایی قرار می­دهد. او پایه‌­های چنین جامعه­‌ای را که عدل، آزادی و تساوی بین انسان‌هاست بر دوش تک تک افراد جامعه می­‌گذارد و بر عهده­‌ی هر یک مسئولیتی می‌­نهد. از فرمانروا گرفته تا ساده‌­ترین افراد جامعه در ساختن چنین شهر آرمانی یا مدینه‌­ی فاضله (اتوپیا) نقش دارند و عدم پای بندی هر یک از افراد، این جامعه را با اخلال روبرو می­‌سازد.بررسی چنین جامعه‌­ای که مورد نظر حکیم نظامی گنچوی است موضوع این مقاله است که از خلال آثار این شاعر بزرگ و بطریق اولی بروش کتابخانه‌­ای مد نظر قرار گرفته است و نتایج حاصله نشان می­‌دهد که نظامی بعنوان اندیشمندی مسلمان و حکیمی دوراندیش به طرح جامعه­‌ای عاری از ظلم و ستم و بر اساس برابری انسانها می­‌نشیند و از شعر بعنوان وسیله­‌ای برای هدایت جامعه بهره می­گیرد. او هرچند از اندیشه­‌های بزرگان ملل مختلف همچون روم و چین و هند و غیره بهره می­‌گیرد اما اساس افکار او نشأت گرفته از اندیشه­‌های اندیشمندان اسلامی مانند فارابی، خاص حاجب و . . . همچنین قوانین و احکام دین اسلام است.واژگان کلیدی: آرمانشهر، عدل و عدالت، آزادی، انسانها، عشق، زن.مقدمه:نظامي گنجوي شاعر و انديشمند بزرگ آذربايجان جزو آندسته از صاحب نظران نادري است كه در پيشبرد افكار بشري از موقعيت ويژه‌اي برخوردار است. ارث غني وي با مضامين علمي - ادبي گسترده و همه جانبه قرنها را در نورديده و در طول ساليان دراز به ثبوت رسانيده است كه نمونه‌هايي از هنر اعجازگر و جاودانه­‌ی ایران زمین است. آفرينش نظامي از ديد مضمون داخلي، شخصيت­پر, ...ادامه مطلب

دوکتور رضا براهنی‌نی خاطیرلارکنرضا کسگینهامینیزی نووروز بایرامی موناسیبتیله تبریک ائدیر، جان‌ساغلیغی، خوشبخت‌لیک و اوغورلارلا دولو بیر ایل آرزولاییرام. اومید ائدیرم بو ایل تهلوکه‌سیزلیک، امین-آمان‌لیق و راحاتلیق ایلی اولسون، بوتون بشریت اوچون صلح، باریشیق و دوستلوق ایلی اولسون و اینسان حاقلارینی پوزانلار اؤز یئرینه قویولسون. بو بایرامین میثیل‌سیز آذربایجان معلمی دوکتور رضا براهنی‌نین وفاتی ایله اوست-اوسته دوشمه‌سی داماغیمیزی آجیتدی.تانینمیش آذربایجانلی تورک ادبیاتشوناسی، شاعر و یازیچی‌سی دوکتور رضا براهنی، فروردین آیی‌نین بئشینده جومعه گونو سحر ساعاتلاریندا کانادانین تورونتو شهرینده ۸۶ یاشیندا وفات ائتدی(۱۴۰۱). دوکتور براهنی ۱۳۷۰جی ایللرین اورتالاریندا کانادایا کؤچوب و ۳۰ ایلدن آرتیق بو اؤلکه ده یاشادی.رضا براهنی ۱۳۱۴جو ایلده آذر آیی نین ۲۱ده تبریزده آنادان اولوب، ۲۲ یاشیندا تبریز اونیوئرسیته‌سینده اینگیلیس دیلی و ادبیاتی اوزره لیسانس درجه‌سی آلیب، داها سونرا تورکیه‌یه گئدیب و دوکتورلوق درجه‌سی آلیب. ۱۳۴۳جو ایلین اردیبهشت آییدان تهران اونیوئرسیته‌سی‌نین ادبیات فاکولته‌سینده اینگیلیس دیلی و ادبیاتی ساحه‌سینده دوچئنت کیمی (استادیار) درس دئمیش، ۱۳۴۷جی ایلینده ایسه پروفسور وظیفه‌سینه یوکسلمیشدیر. براهنی اوزون مدت سانسورا قارشی موباریزه آپاران ایران یازیچیلار بیرلیگی‌نین قوروجو عضولریندن بیری ایدی. اونون اثرلری‌نین بیر چوخو هم پهلوی، هم ده ایسلام جومهوروسو دؤورونده سانسورا معروض قالمیش، ایللرله کیتابلاری‌نین نشرینه ایجازه وئریلمه‌میشدیر. دوکتور براهنی فارس دیلینده اونلارلا دَیَرلی اثرلر یازیب، لاکین تورک دیلینی و مدنیتینی مدافعه ائتدیگی اوچون آنتی-تورک شوونیسلر طرفیندن آغیر شکیلده, ...ادامه مطلب

داش آكُل / صادق هدايت / ترجومه : علیرضا ذیحقا«داش آكل» ايله «كاكا رستم» ين قانلي بيچاق اولدوقلاريني بوتون شيراز اهلي بيليردي. بيرگون داش آكل قديم كي پاتوقي «دوميل» قهوه‌خاناسيندا ديزلري اوسته چؤمبله‌ن اوتورموشدي. بير بيلدير چين قفسي ايسه كي اوزه رينه بير قيرميزي پارچا سالمينشدي يانيندا ايدي و بارماقي نين اوجو ايله ير تيكه بوزو سوكاساسيندا چالخا‌ليردي. بو آندا بيردن كاكارستم يولدان يئتيردي و توخونان بير باخيش لا، داش آكُلا گؤز ديكدي و ألي شاليندا گزه‌ركن گئتدي اوز به اوز سكي‌ده اوتوردي. سونرا اوزونو قهوه‌چي شاگيرده توتوب دئدي‌: « آآآي اوغلان بي‌بي بير چاي گتير گؤروم.» داش آكل معنالي بير باخيش لا قهوه‌چي شاگرده باخدي. او تهركي قورخودان اؤزونو ايتيريب كاكانين سؤزونو سانكي ائشيتمه‌دي. ايستيكان‌لارين بوروش جامدان چيخارار كن سو سطيلينه باسيب سونرا اونلاري بير به بير اهمالجا قورولوردي. حوله‌ني ائله استاكنلارين جانينا چكيردي كه اونلارين قيژها قيژ‌سسي آيدينجاسينا ائشيديليردي. كاكارستم بوسايمامازليق دان غضب‌لندي. يئني‌دن باغيردي: «مه مه مگه كارسان!؟ سه سه سنله‌نم!»قهوه‌چي شاگرد آنلاشيلماز بير گولوش ايله داش آكلاساري دؤنركن كاكارستم ديش‌لري آراسيندان چيخان بير سسله‌دئدي: « با- باشلارينا آند اولسون، اونلاركي بو- بو بوي دئييرلر اگر لولولوطي دولار بو گئجه گلرلر گوج‌لرين‌ سينا يارلار.»داش آكل كي بوزو كاسادا فيرلاديردي گؤزو آلتي‌نان دورومو يوخلاركن قورخمازليق‌لا ائله بير اوره‌كدن سسله‌نيب گولدي‌كي حنارنگي توتموش بوغلاري آرديندان، محكم و آغ ديش‌لري نين بير سيراسي بوسبوتون پارلاييب گؤرسندي و دئدي: «غيرت ليز لر رجز اوخويوب بوي دئيه‌رلر، ايندي ائله، واختي ديركي كيمسه‌نين يالانچي پهلوان اولدوغو ب, ...ادامه مطلب

شیخ نصیرالدین ابوالحقایق محمود ابن احمد الخویی(اخی ائورن)دکتر محمدرضا کریمیاؤزت:شیخ نصیرالدین محمود الخوی هیجری ۶-۷-جی عصرلرده طب، سیاست، دین و طریقت کیمی موختلیف ساحه‌لرده و خصوصیله ده قارداش‌لیق (اخوت) طریقتینده موختلیف اثرلری ایله مشهور اولان عالیملردن‌دیر. دؤورون موختلیف صینیفلری و ایشچی‌لرینی تشکیلاتلاندیریر، بیر طرف‌دن ظالیملره قارشی دورموش، دیگر طرفدن ده دؤورون سلطانلارینا اؤلکه‌نی نئجه ایداره ائتمه‌یی، خالقین حاقینا حؤرمت ائتمه‌یی توصیه ائدیردی. او، اینسان جمعیتلری، جمعیتین احتیاجلاری، اینسانلارین مادی و معنوی اینکیشافی حاقیندا حل ائدیجی فیکیرلر ایره‌‌لی سورموش، مترقی فلسفی ایدئیالاری تبلیغ ائتمیشدیر. او، عؤمرونو اؤر خالقینا، دوغما یوردونا حصر ائتمیش، عینی زامان‌دا قالیجی اثرلر یاراداراق گله‌جک نسیللره یول آچمیش عالیم‌دیر. او بو یولدا جانینی فدا ائدیب، ساوادلی اینسانلارا اؤرنک اولوب. اخی ائورن آذربایجان ۵۴۹جو ایلده «ایرانین تورکوستانی آدلانان» خوی شهرینده آنادان اولوب. اخی‌لر دا هیجری ۳-جو عصرده آذربایجان‌دا قورولموش و خصوصیله ۵-جی عصرده اخی فرج زنجانی ایله بیرلیک‌ده چوخلو شؤهرت قازانمیش، آنجاق اخی ائورن تشکیلاتلانما طرزینی دییشه‌رک اونو دؤیوشکن تشکیلاتلار سیرالاریندا یئر وئرمیشدیر. بو مقاله‌ده اونون یارادیجی‌لیغی و حیاتی ایله باغلی بیلیکلر آراشدیریلیر و مومکون قدر فیکیرلرینین بعضی گوشه‌لری گؤسته‌ریلیر.آچار سؤزلر: ۶-جی عصرده آذربایجان ادبیاتی، اخیان و یا قارداشلار، فتوت و جومردلیک، اخی ائورن.۱ اؤن سؤز:هیجری ۶جی عصر آذربایجان‌دا تورک ادبیاتینین چیچک‌لنن عصرلریندن بیری‌دیر. بو عصرده موختلیف علم ساحه‌لرینده اونلارلا شاعر، یازیچی، عالیم میدانا چیخیب، هر بیری نئچه-نئچه اثر, ...ادامه مطلب

خواجه احمد دهانی ایران تورک‌لری‌نین ان گؤرکملی سیمالاریندان بیری دیر. شاعیر ایلک دفعه سلجوقلو سلطانلاری چاغیندا خراساندان کؤچوب و آنادولویا گئتمیش و سونرا دا سلجوقلو سلطانیندان اجازه آلاراق اؤز آناوطنینه قاییتمیشدیر. دهانی آذربایجان تورک ادبیاتی‌نین شاعیرلریندن تانینیر. بیلیندیگی کیمی، خراسان تورکجه‌سی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین بیر دالی تانینیر و تمام خراسان شاعرلری‌نین دیلی آذربایجان دیلی و ادبیاتیندان ساییلیر. خواجه احمد دهانی اسفراینلی حسن اوغلودان سونرا خراسانین ان تانینمیش تورکجه سؤیله‌ین شاعری تانینیر. دهانی غزل شاعری دیر، آنجاق بؤیوک بیر اثری ده سلجولقو سلطانلاری‌نین شاهنامه‌سی‌دیر. بو اثر فارسیجا اولموشسا دا بوگون الده یوخدور. سانکی بو اثر فردوسی‌نین شاهنامه‌سی کیمی آنجاق روم سلجوقلولارین سلطانلارینا سؤیلنمیش و علاءالدین کیقباد (۱۲۲۰ – ۱۲۳۷) ایسته‌یی اساسدا یازیلمیش و اونا تقدیم اولموشدور. دهانی دا سونرالار همین سلطاندان ایسته میشدیر اونا خراسانا دؤنمک اوچون اذن وئرسین. شاعر بیر قصیده سینده بونا اشاره ائدیر:بحمدالله که مدحینی بوگون بیر مجلس ایچینده،دهانی‌دن دُرّ معنا تؤکر سؤزیله دهانی.یوز اوروب تاپونا گلدی اجازت وئر اونا ، شاها!کی یئنه دولتونده بن گؤره­م ملک خراسانی.دهانی بیر یاغچی و یا داها دوزگون دئسک بیر نقاش‌ایدی و دهانی آدی و تخلصو همین یاغچی معناسیندا اولموشدور. آنجاق شاعرین بوتون شعرلرینده دهانی تخلصو گلمیش و آناوطنینه سئوگیسی ده آشمار صورتده گؤرونور. وطن گؤروشونو آرزیلایان شاعر، گاهدا اوره‌یی وطن اوچون داریخیر و غمله نیر. دهانی یاشاییشی حاققیندا معلوماتلار سونرادان توپلانمیشدیر و آراشدیرماجی لار مختلف قایناقلاردان و شاعرین دیوانیندا معلومات توپلامیشلار. آنجاق , ...ادامه مطلب

آرزولار بیتن دئییل!مین یئرده قوناق قالسان ،مین قوناق یولا سالسانمین دوستونا ال توتوبمین دوشماندان اؤج آلسانان چتین یاریشلاردا ،كسكين غلبه چالسانقیزلارینلا فخر ائدیب ،اوغول دئییب اوجالسانغیرت ایله یاشاییبحؤرمت ايله قوجالسانیئنه ده دویاجاقسانبوحیاتین سئوداسیباشیندان اؤتن دئییلآرزولار بيتن دئییل !دونیانین دؤرد بوجاغيندولاناسان، دؤنه سناولدوزلارا باش چکیب،یئر اوزونه ائنه سن !قوجالیب الدن دوشوبگنج اولاسان یئنه سن !یئنی دن آرزولارینقانادینا مینه سن !اؤيرنمه دیکلر ینی ،تزه دن اؤيره نه سنيئنه ده آناجاقسان،بو حياتين هوسی ،کؤنلوندن ایتن دئییل !آرزولاربیتن دئیییل !بوحیاتدیر سئوگیلیمایکی نفس آراسیاولوم دا وار اؤلوم دهيوخدور بونون چاراسی!سارسيدان آجيلارينتاپیلماسا داواسیآغير ايشكنجه لرينبیتمه سه ده یاراسیعؤمورلوك دوستاقلاريناولماسا قورتاراسينه قدر چرخ فلکممکون دئییل دوراسییئنه ده اینسان اوغلوحیاتدان کوسن دئییلآرزولار بیتن دئییلدونیانین ان باهالیاطلسینی گئیه سنطاووس اتی قوش سودوایسته ديگین یئیه سنسئوگیلی دوستلارینلادئییب ،چالیب ،گوله سنفيرلانان چرخ فلکمرادینجا گؤرونسهسعادت بیر قوش کیمیاوچوب چی نینه ائنسهبیر ده ایناناجاقسان"غربت جنته دؤنسه"یئنه ده وطن دئییل!آرزولاربيتن دئییل!فروردین آیی-۱۴۰۳-نجو ایلاورمو-کریم گول اندام بخوانید, ...ادامه مطلب

خوی – ترکستان ایراندکتر محمدرضا باغبان کریمیچکیده:خوی در کتاب نزهه‌القلوب به عنوان ترکستانِ ایران معرفی شده است. مستوفی (680 – 750 ه. ق.) مورخ و جغرافی‌دان قرن هشتم هجری دارای سه کتاب معتبر در تاریخ، جغرافی و شعر است. او ضمن سخن از مردم خوی، آنان را زیبا روی و سفید چهره دانسته و این شهر را ترکستانةِ ایران خوانده است. البته او می‌نویسد که خوی را ترکستان ایران خوانند، این گفته نشان می‌دهد که آوازه ترکستان بودن شهر خوی از طرف او نیست، بلکه این آوازه در اکناف گسترده بوده است و او تنها بدان اشاره کرده است. زیرا با اندک تورقی در تاریخ پر افتخار این شهر، علاوه بر زیبایی چهره و اخلاق مردمان خوی، در آن مقطع تاریخی شخصیت‌های برجسته‌­ای در این شهر می‌زیسته و فرهنگ و ادبیاتی غنی به زبان ترکی نیز در این شهر ساری و جاری بوده است. بی‌تردید خوی، بخشی از جغرافیا، فرهنگ و ادب آذربایجان بوده و زیبایی ترکان زبانزد مردم عالم بوده و این وصف در تمام ادبیات ایران از جمله ادبیات فارسی نیز معروف و مشهور است. می‌دانیم که مستوفی در آثارش همواره تلاش داشته است زبان مردم اقصا نقاط ایران را پهلوی (!) جلوه دهد. در این مقاله اشاره‌ای کوتاه به غنای ادبیات ترکی در آذربایجان به‌یژه شهر خوی خواهیم داشت تا دلیل لقب ترکستان ایران برای شهر خوی را توضیح داده باشد.کلید واژه­ها: شهر خوی، ترکستان ایران، نزهه القلوب، زبان و ادبیات ترکی، سده‌ی هفتم.مقدمهشهر خوی یکی از زیباترین شهرهای آذربایجان است که در طول تاریخ پر آشوب خود، همواره سربلند از آزمون تاریخ بیرون آمده و هزاران عالم، محقق، هنرمند، خردمند و اندیشه­‌ورز، شاعر، و . . . به جامعه­ فرهنگی کشورمان تحویل داده است. خوی را شهر "دارالمؤمنین" لقب داده‌­اند، زیرا در طول, ...ادامه مطلب

در دفاع از زبان فارسی: در برابر ترویج جهل بی‌مهابا بایستیم ابلهی عقده‌ای و بیمار به نام حمید احمدی که تابلوی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و نظریه‌پرداز را بالای سر خود قرار داده و مرشد عده‌ای بیمارتر و بی‌سوادتر از خود به‌نام ایرانشهری‌ها شده، از «کارزار شریرانه» علیه زبان فارسی می‌گوید. اما جرات ندارد این کارزار را توصیف کند که ما هم آن را ببینیم. سوادی هم ندارد که لااقل برای آن ابعاد و تبعاتی سیاسی (political applications) بچیند که این حد مهمل نگوید. او یک روضه‌خوان است و ما موظفیم در برابر ترویج جهل بی‌مهابا بایستیم. آن‌هم وقتی با شناسه قدیمی‌ترین دانشگاه در ایران، چنین رواجی از جهل و عقده‌گشایی را شاهدیم. ۱) به متن توجه کنید؛ بسیار خوب، امروز روز زبان مادری است و ما فارس‌ها می‌خواهیم درباره زبان خود حرف بزنیم. چرا با این همه عقده و کینه و دشمن‌پنداری (به شیوه ...) شروع می‌کنید؟ چرا با کلامی مهربان و مثبت درباره زبان فارسی حرف نمی‌زنید؟ چرا باید متنی که دانشگاه تهران منتشر می‌کند ـ تک تک کلماتش ـ بیمارگونه باشد؟ چرا باید با تحقیر زبان‌های دیگر به نام «زبان‌های قومی و محلی» توام باشد؟ چرا شما ابلهان اصرار دارید زبان فارسی را منفور کنید؟ چگونه می‌توان این زبان را از دست شما نجات داد؟ ۲) استناد به این که روز جهانی زبان مادری از کجا شروع شده، چه چیزی را ثابت می‌کند؟ هر کسی اندکی با علوم انسانی آشنا باشد می‌داند که این گونه ارجاعات به سندهای صوری ـ بجای تعمق در ابعاد سیاسی اجتماعی آن، و مطالعه تحولات آن ـ دست‌وپا زدن از سر بی‌سوادی است. اگر این استنادها مهم باشد، بسیاری از رویدادها و دستاوردهای بین‌المللی امروز در سراسر جهان ، از جمله اکادمیا و المپیک و ماراتن و فلسفه افلاطون, ...ادامه مطلب

ضرورت تشکیل فرهنگستان زبان ترکیدکتر محمدرضا کریمیزبان ترکی دارای قدمت بالایی در سرزمینهای ایران امروزی است. حکومتها و مدنیت بزرگی در تاریخ چون گوتتی ها، هورری ها، آراتتی ها، مانناها و مادها دارای ریشه‌های استوار در این سرزمین بوده‌اند و تمرکز بیشتر این تمدنها آذربایجان بوده است. امروز آثار فراوانی از این تمدن‌ها در حوضه‌های تاریخی، موزه‌های ایران و جهان موجود است. همین اشیا اندکی که در داخل کشورمان مانده است نشان می‌دهد که تمدنی عالی با هنر و ادبیاتی غنی از سده‌های دور و دراز در این سرزمین وجود داشته است. هنوز ستونها و دیوارهای ماننا، کتیبه‌های اورارتو، سنگ‌نوشته‌های اوغوزها و... در آذربایجان موجود است. بر خلاف کسانی که فکر می‌کنند زبان ترکی با سلجوقیان به ایران آمده است – بکذریم از افراد بی‌دانشی که مغولان؟! را آورنده‌ی ز بان ترکی به ایران می‌دانند! – قدمت زبان ترکی به هزاره‌های پیشین برمی‌گردد. کتابهای فراوانی در اوایل ظهور ایلام در ایران به زبان ترکی نوشته شده‌اند که امروز هنوز در موزه‌ها و کتابخانه‌های رسمی کشورمان نگهداری می‌شوند. یکی از صدها نمونه از این دست کتاب عالیقدر "مقدمه الادب" در اواخر قرن پنحم از جاراله زمخشری به سه زبان عربی فارسی و ترکی که برای آموزش زبان عربی برای فارسی زبانان و ترکی زبانان نوشته شده و قرنها در ایران در مکتبخانه‌ها تدریس می‌شده است و دهها نسخه‌ی خطی این اثر در جای جای ایران موجود است. و می‌توان دهها اثر جاودانه‌ای را شمرد که هنوز مورد غفلت عمدی قرار گرفته‌اند.همه‌ی این مقدمه بدان دلیل نوشته شد که نگویند زبان ترکی زبان مهاجمان است بلکه ما اثبات می‌کنیم که زبان ترکی زبان بومی و زبان عامه‌ی مردم ایران بوده است و امروز هم گذشته از استانهای آذربا, ...ادامه مطلب

آنادیلی گونودکتر محمدرضا کریمیاسفند آیی‌نین ایکیسی دونیا آنادیلی گونو تانینیر. ۱۹۵۲جی ایلده بنگلادش‌ده داکا یونیوئرسیته‌سی‌نین اؤیرنجی‌لری اؤز آنادیللری‌نین رسمیتی اوغروندا ۴ شهید وئردیلر؛ ۱۹۵۶جی ایلده دیللری رسمیت تاپدی؛ آنجاق داها گئج اولموشدو و آردیجا ۱۹۷۱ ایلده بنگلادش پاکستاندان آیریلدی. ۱۹۹۹جی ایلده فوروآلین ۲۱ی / اسفند آیی‌نین ایکیسی دونیا آنادیلی گونو اعلان اولدو و ۱۸۸ اؤلکه او جمله‌دن ایران اونا رای وئردی. بوگونو تبریک دئییب، آنادیلی گونونو بیر فورصت ساییر و آنادیلیمیزین حقلرینی سسلنمه‌لی‌ییک. یونسکو هر ایل دیللرین دورومونا گؤره اعلانیه‌لر وئریر و دونیا دیللرینی آراشدیریب راپوتلار وئریر. بو راپورلارا گؤره ایراندا ۸ دیل آرادان گئتمه حالیندادیر. خلج دیلی، قاشقایی دیلی ده بو ۸ دیللر آراسیندا گؤرونور. یونسکو اعلان ائتمیشدیر کی هر بیر دیل مدرسه‌لرده اؤیرنمه سیستمینه داخیل اولماسا، رادیو تلویزیوندا وئرلیشلری اولماسا، آرادان گئتمه حالیندا ساییلیر. بئله اولورسا، ایراندا ۴۰ میلیون تورک دیللی خالقین دیلی ده آرادان گئتمه حالیندادیر. دیل نه دئمکدیر؟ دیل انسانلار آراسیندا آنلاییش ساخلایان بیر آراج ساییلاراق آنلاییش مرکزی، دوشونمه قایناغی و شعور تؤره­دن­دیر. انسانلار دیل وسیله­سی ایله بیر - بیرلرینی آنلاییب، باشا دوشورلر. دیل تفکور قالیبی و دونیانی درک ائتمه وسیله­سی­دیر. دیل­سیز انسان نه دوشونه بیلر و نه ده دونیا ایله باغلانتی قورا بیلر. هر انسانین وارلیغی و کیملییی دیله باغلی­دیر. دونیا بیلگین­لری، اؤزه­للیکله دیل بیلگین­لری هر انسانین دوغال دوشونجه و دویغویا مالیک اولدوقلارینی تکجه آنادیلی ایله مومکون بیلیرلر. چونکی هر انسان آنا دیلی­نی آنا قارنیندا اولارکن اؤیره‌نیر. اوشاق آنا, ...ادامه مطلب

آذربایجان ملّی حکومتی4/2/1402یارالی تبریز، یارالی آذربایجان، هله ده کی وار اؤز حققینی آلا بیلمه ییب، هله ده فاشیست لرین چکمه لری آلتیندا ازیلیر. هله ده دیلی بوغازیندا قورویوب قالیر. هامی بشر حقلریندن دم وورور، آما عمله گلنده خبر یوخ.رضاشاه مشروطه قانونلارینی آیاق آلتینا قویموشدو، نه مجلیس و نه قانون و نه خالق اونا اؤنملی ساییلمیردی. او باجاردیقجا اؤزونه مال ییغیب و انگلیس دستورلارینی اجرا ائدیردی. سون ایللرده آلمانا چکیله رک نازیسمه یاخینلاشیب و انگلیسدن اوزاق دولانیر. نهایت انگلیس ده اونو گتیردیگی کیمکی آپاریر و یا ائشیگه آتیر. بورا دا خالق بیر آزاد نفس چکیر. انجمن لر یارانیر، یازیچیلار قلم اله آلیر، اما خالقین معیشتی یاخشی دئییل، گونو-گوندن یاشاییش آغیرلاشیر. بورادا ائلیت لر و سیاسی قووه لر خالقی بیرلشدیریر.حادثه لر بئله قاباغا گئدیر. 1324جی ایلین اردیبهشت آییندا ایکینجی دونیا ساواشی بیتیر. اوچ دولتین باشقانلاری: آمریکا، انگلیس و شوروی ایراندادیرلار. قرارلاشسیرلار اؤز گوجلرینی همان ایلین یعنی 1324 ایلی نین اسفند آیی نین 12سینه قدر ایراندان چیخارسینلار.کئچن هفته نین سؤزلرینی خلاصه ائتمک ایسترسک دئمه لی یم:رضاشاه ایلک گوندن – کودتا ائدن دن سونرا زوراکیلیغا قولدورلوغا باشلادی، ائله زور دئییردی کی اوندان سونرا هئچ بیر نخست وزیر ایشله یه بیلمه دی و دولتلر دال با دال عوض اولدولار. نهایت اؤزو نخست وزیر اولدو. انگلیسین یاردیمی لا. شاه اولاندان سونرا داها زوراکیلیغی داوام ائتدی. نه بیر مطبوعاتا میدان وئردی، نه ده بیر حق سؤز دانیشانا دانیشماق امکانی. انگلیسین دستورلارییلا مملکتده امنیت یارادیر چونکی شوروی نین قارشیندا کومونیزمین یاییلماسینا مانع اولسون. تامام هدف بودور و انگلیس مامور, ...ادامه مطلب

زن آذربایجان از دیروز تا امروزريشه­ هاي ظلم و ستمي كه هنوز در جوامع بشري، از شرق تا غرب، بر زن روا مي­شود در روابط جامعه مبتني بر استثمار نهفته است . ايدئولوگهاي بورژوازي، واژة برتري جنسي را براي توجيه نظام استثماري خود ابداع كرده ­اند تا بتوانند با تبعيض بين زن و مرد به استثمار مضاعف خود ادامه دهند. در نظام آنان، زن به عنوان « جنس دوم» ايفاي نقش مي­ كند. علم نيز در دست آنان وسيله است از جمله به كمك دو علم زيست شناسي و مردم شناسي از مرد دفاع مي ­كنند و به جاي آشكار كردن حقيقت، سعي در پنهان كردن آن دارند. به گفته اين افسانه سازان، زنان به دليل ساختمان بدني و وظايف مادري، از نظر فيزيكي ضعيف­تر از مردان هستند. اين مسئله را چنان طرح مي كنند كه عجز زنان ميراث دوران گذشته است كه او را بي­دفاع و وابسته به جنس برتر – مرد كرده است : به زبان ديگر : طبيعت و نظام آفرينش مسئول محكوميت هميشگي زن و حقير شمردن اوست .روشن است كه مؤنث و مذكر از نظر فيزيكي با يكديگر فرق دارند اما اين ستم را پروردگار و طبيعت بر زن روا نداشته است بلكه اين ستم نتيجة نهادهاي اجتماعي و قوانيني است كه به دست مردان در جوامع پدرسالاري و طبقاتي ايجاد شده است و گرنه در اجتماعات اولية بشري وجود نداشته است. طبيعت و انسان را خدا آفريد و كار ، آنرا مي­سازد و مي­پرورد . اساساً حيوانات بردة طبيعت هستند اما انسانها اين رابطه را معكوس كرده­اند. انسان از طريق تلاش در طبيعت نفوذ كرده و كنترل آنرا در دست گرفته است. امروزه دانشمندان مردم­شناسي از جمله شرودواشبورن (Scherood Washbu )، ويليام هاولز ( William Howells )، كنت وكلي (enneth Oakley ) ، گولدن چايلدا ( Goldon Childe ) به نظريه كار و تحول انسان حيواني به انسان سازنده و متفكر , ...ادامه مطلب

دوققوز بیتیک آناوطنیمیز آذربایجان، تورک­ یوردو اولاراق مین ایللری آرخادا قویوب و بوگون بورادا یاشایان تورک ملتی، اؤز مدنیتی، تاریخی و دیلینی منیمسه ­مک­له اؤز کیملیگینه صاحب دورور. کئچن اون­ایللره قدر، بئله تصوّر یارانمیش و تبلیغ اولونوردو کی آذربایجان اسلامدان سونرا، سلجوق و اوغوز ائللری بورایا گله­ رک آذربایجان بو زماندا -یعنی 1000 ایل بوندان اؤنجه- تورکله ­شیب؛ اصلینده یئرلی یوخ، بلکه اورتاآسیادان گلمه خالقلار ایچینده تانینمالی­دیر؟!. نهایت بئله تصور اولونوردو: تورک ­دیلی آذربایجانا گلدیکده، اؤز گؤزللیگی و اؤزللیگی ­اوچون باشقا دیللری اؤزونده حل ائتمیش و بوگونه قدر خالقین کیملیگینی ساخلامیشدیر. البته بیر سیرا ادبی و تاریخی قایناقلار اوزه چیخاراق، بو سؤزون تحریف اولونماسینی اورتایا قویوردو؛ آما او قدر گوجلو دئییل­ایدی. کئچن اون­ ایللرده، بیلیم دُنیاسی گلیشیب، یئنی بیلیملر اورتایا گلدی. بیر سیرا قایناقلار دا اوزه چیخدی. عالملرین بو ساحه­ده چالیشمالاری، بو قایناقلارا و بیلیملره آرخالاناراق مختلف تئورولارین اورتایا قویدوغو عیان اولدو. بو آرادا آذربایجان عالملری­نین آراشدیرمالاری اؤزل بیر یئر قازانیر. او جُمله ­دن پروفسور فریدون آغاسی­ اوغلو (جلیلوو) (1945 دوغوملو، باکی دولت بیلیمگه­ سی­ نین علمی اؤیه ­سی) "اورمو تئوروسو"نو بیان ائدیب ثبوتا چاتدیرماقلا ان بؤیوک حرکتی یاراتدی. بوگون اورمو تئوروسو عئینی حالداکی یئنی بیر تئورودور؛ تمام سندلر، اسکی­تانیما، اسطوره ­تانیما، قوم­ گرافی، دموگرافی، تاریخ و باشقا-باشقا بیلیم لرین الده ائتدیگی نائلیتلر، بو تئورونون ثبوتوندا اؤنملی رول اویناییرلار. گون­به ­گون بو تئورونون طرفدارلاری دا چوخالمادادیر. پروفسور دؤکتور فریدون آغاسی ­اوغلو ن, ...ادامه مطلب