قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

شیخ نصیرالدین ابوالحقایق محمود ابن احمد الخویی(اخی ائورن)دکتر محمدرضا کریمیاؤزت:شیخ نصیرالدین محمود الخوی هیجری ۶-۷-جی عصرلرده طب، سیاست، دین و طریقت کیمی موختلیف ساحه‌لرده و خصوصیله ده قارداش‌لیق (اخوت) طریقتینده موختلیف اثرلری ایله مشهور اولان عالیملردن‌دیر. دؤورون موختلیف صینیفلری و ایشچی‌لرینی تشکیلاتلاندیریر، بیر طرف‌دن ظالیملره قارشی دورموش، دیگر طرفدن ده دؤورون سلطانلارینا اؤلکه‌نی نئجه ایداره ائتمه‌یی، خالقین حاقینا حؤرمت ائتمه‌یی توصیه ائدیردی. او، اینسان جمعیتلری، جمعیتین احتیاجلاری، اینسانلارین مادی و معنوی اینکیشافی حاقیندا حل ائدیجی فیکیرلر ایره‌‌لی سورموش، مترقی فلسفی ایدئیالاری تبلیغ ائتمیشدیر. او، عؤمرونو اؤر خالقینا، دوغما یوردونا حصر ائتمیش، عینی زامان‌دا قالیجی اثرلر یاراداراق گله‌جک نسیللره یول آچمیش عالیم‌دیر. او بو یولدا جانینی فدا ائدیب، ساوادلی اینسانلارا اؤرنک اولوب. اخی ائورن آذربایجان ۵۴۹جو ایلده «ایرانین تورکوستانی آدلانان» خوی شهرینده آنادان اولوب. اخی‌لر دا هیجری ۳-جو عصرده آذربایجان‌دا قورولموش و خصوصیله ۵-جی عصرده اخی فرج زنجانی ایله بیرلیک‌ده چوخلو شؤهرت قازانمیش، آنجاق اخی ائورن تشکیلاتلانما طرزینی دییشه‌رک اونو دؤیوشکن تشکیلاتلار سیرالاریندا یئر وئرمیشدیر. بو مقاله‌ده اونون یارادیجی‌لیغی و حیاتی ایله باغلی بیلیکلر آراشدیریلیر و مومکون قدر فیکیرلرینین بعضی گوشه‌لری گؤسته‌ریلیر.آچار سؤزلر: ۶-جی عصرده آذربایجان ادبیاتی، اخیان و یا قارداشلار، فتوت و جومردلیک، اخی ائورن.۱ اؤن سؤز:هیجری ۶جی عصر آذربایجان‌دا تورک ادبیاتینین چیچک‌لنن عصرلریندن بیری‌دیر. بو عصرده موختلیف علم ساحه‌لرینده اونلارلا شاعر، یازیچی، عالیم میدانا چیخیب، هر بیری نئچه-نئچه اثر, ...ادامه مطلب

خواجه احمد دهانی ایران تورک‌لری‌نین ان گؤرکملی سیمالاریندان بیری دیر. شاعیر ایلک دفعه سلجوقلو سلطانلاری چاغیندا خراساندان کؤچوب و آنادولویا گئتمیش و سونرا دا سلجوقلو سلطانیندان اجازه آلاراق اؤز آناوطنینه قاییتمیشدیر. دهانی آذربایجان تورک ادبیاتی‌نین شاعیرلریندن تانینیر. بیلیندیگی کیمی، خراسان تورکجه‌سی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین بیر دالی تانینیر و تمام خراسان شاعرلری‌نین دیلی آذربایجان دیلی و ادبیاتیندان ساییلیر. خواجه احمد دهانی اسفراینلی حسن اوغلودان سونرا خراسانین ان تانینمیش تورکجه سؤیله‌ین شاعری تانینیر. دهانی غزل شاعری دیر، آنجاق بؤیوک بیر اثری ده سلجولقو سلطانلاری‌نین شاهنامه‌سی‌دیر. بو اثر فارسیجا اولموشسا دا بوگون الده یوخدور. سانکی بو اثر فردوسی‌نین شاهنامه‌سی کیمی آنجاق روم سلجوقلولارین سلطانلارینا سؤیلنمیش و علاءالدین کیقباد (۱۲۲۰ – ۱۲۳۷) ایسته‌یی اساسدا یازیلمیش و اونا تقدیم اولموشدور. دهانی دا سونرالار همین سلطاندان ایسته میشدیر اونا خراسانا دؤنمک اوچون اذن وئرسین. شاعر بیر قصیده سینده بونا اشاره ائدیر:بحمدالله که مدحینی بوگون بیر مجلس ایچینده،دهانی‌دن دُرّ معنا تؤکر سؤزیله دهانی.یوز اوروب تاپونا گلدی اجازت وئر اونا ، شاها!کی یئنه دولتونده بن گؤره­م ملک خراسانی.دهانی بیر یاغچی و یا داها دوزگون دئسک بیر نقاش‌ایدی و دهانی آدی و تخلصو همین یاغچی معناسیندا اولموشدور. آنجاق شاعرین بوتون شعرلرینده دهانی تخلصو گلمیش و آناوطنینه سئوگیسی ده آشمار صورتده گؤرونور. وطن گؤروشونو آرزیلایان شاعر، گاهدا اوره‌یی وطن اوچون داریخیر و غمله نیر. دهانی یاشاییشی حاققیندا معلوماتلار سونرادان توپلانمیشدیر و آراشدیرماجی لار مختلف قایناقلاردان و شاعرین دیوانیندا معلومات توپلامیشلار. آنجاق , ...ادامه مطلب

باغری قارارقیه کبیریحئکایهسه شنبه ۷ فروردین ۱۴۰۳اوخوماق زامانی: 6 دقیقهhttps://ishiq.net/?p=34468(دونیا تئاتر گونو موناسیبتیله «میرزه‌باغیر حاجی‌زاده»‌نین خاطیره‌سینه تقدیم اولونور)آجلیقدان قورساغیم دارالیب. یئمه‌یه بیر شئی تاپیم دئیه پاساژدا سوله‌نیرم.۱ آیاقلاریم دالیمجا سورونور. خورشید مئیخاناسینین پیلله‌سینده ایلشمیش کورمیررحیم گؤرمز گؤزویله منی گودن کیمی‌دیر.اوشاقلیق یولداشیم نوکام‌ین توکانینا دؤر- بئش آددیم قالمیش تورپاق اوزرینده ساریمتیل بیر آچارا گؤزوم ساتاشیر: «گؤره‌سن هانسی خانباجی‌نین یَخدَنی‌‌نین۲ آچاری‌دی؟ یقین ایندی ائوینده شیطانین قویروغونو دویونله‌ییب،۳ آچارین تاپیلماغینی گؤزله‌ییر.»ندنسه بیردن بیره اوشاقلیق چاغیمدا آنامین یخدنیندن اوغورلادیغیم قند پارچالاری یادیما دوشور. اووجومو قند ایله دولدوروب، تودابانا کوچه‌یه قاچیب، قند پارچالارینی خیرپاخیرپ چئینه‌یردیم. او قندلرین دادی باشقا بیر شئی ایدی. تبریز قفه‌لرینده یالنیز حاجی‌حبیب‌قفه‌چی‌نین قندلری آنامین یخدنینده‌کی قندلرین دادینی وئریر. قورساغیمین دارالدیغی گونلرین بیرینده قفه‌ده اوتوروب، دالبادال قندی آغزیما آتیب، خیرپاخیرپ چئینه‌یرکن، حاجی‌حبیب‌ین ترسه باخیشینی گؤرونجه قیزاریب- بوزاریرکن آنامین یخدنیندن اوغورلادیغیم قندین دادینی وئریر، دئدیم. او ایسه بیر اووج قند گتیریب، قندانی دولدوروب، دئدی: «نوش‌جانین اولسون حاجی‌مامان، نه قدر گؤیلون چکیر خیرپاخیرپ ائله! او گونلرین دادی آغزیندا قالدیغینا گؤره سن چوخ خوشبخت آدامسان، من آنامی ایتیرندن بری او گونلرین دادینی دا ایتیرمیشم، یادینی دا.»کیمی اوزوقیرمیزی‌لیقلا، کیمی ایسه لطف- کرامت گؤستره‌رک باشقاسینی شرم قویوسونا سالار. منجه شرم قویوسو یوسف‌ین قارداشلاری اونو آتدی, ...ادامه مطلب

خوی – ترکستان ایراندکتر محمدرضا باغبان کریمیچکیده:خوی در کتاب نزهه‌القلوب به عنوان ترکستانِ ایران معرفی شده است. مستوفی (680 – 750 ه. ق.) مورخ و جغرافی‌دان قرن هشتم هجری دارای سه کتاب معتبر در تاریخ، جغرافی و شعر است. او ضمن سخن از مردم خوی، آنان را زیبا روی و سفید چهره دانسته و این شهر را ترکستانةِ ایران خوانده است. البته او می‌نویسد که خوی را ترکستان ایران خوانند، این گفته نشان می‌دهد که آوازه ترکستان بودن شهر خوی از طرف او نیست، بلکه این آوازه در اکناف گسترده بوده است و او تنها بدان اشاره کرده است. زیرا با اندک تورقی در تاریخ پر افتخار این شهر، علاوه بر زیبایی چهره و اخلاق مردمان خوی، در آن مقطع تاریخی شخصیت‌های برجسته‌­ای در این شهر می‌زیسته و فرهنگ و ادبیاتی غنی به زبان ترکی نیز در این شهر ساری و جاری بوده است. بی‌تردید خوی، بخشی از جغرافیا، فرهنگ و ادب آذربایجان بوده و زیبایی ترکان زبانزد مردم عالم بوده و این وصف در تمام ادبیات ایران از جمله ادبیات فارسی نیز معروف و مشهور است. می‌دانیم که مستوفی در آثارش همواره تلاش داشته است زبان مردم اقصا نقاط ایران را پهلوی (!) جلوه دهد. در این مقاله اشاره‌ای کوتاه به غنای ادبیات ترکی در آذربایجان به‌یژه شهر خوی خواهیم داشت تا دلیل لقب ترکستان ایران برای شهر خوی را توضیح داده باشد.کلید واژه­ها: شهر خوی، ترکستان ایران، نزهه القلوب، زبان و ادبیات ترکی، سده‌ی هفتم.مقدمهشهر خوی یکی از زیباترین شهرهای آذربایجان است که در طول تاریخ پر آشوب خود، همواره سربلند از آزمون تاریخ بیرون آمده و هزاران عالم، محقق، هنرمند، خردمند و اندیشه­‌ورز، شاعر، و . . . به جامعه­ فرهنگی کشورمان تحویل داده است. خوی را شهر "دارالمؤمنین" لقب داده‌­اند، زیرا در طول, ...ادامه مطلب

در دفاع از زبان فارسی: در برابر ترویج جهل بی‌مهابا بایستیم ابلهی عقده‌ای و بیمار به نام حمید احمدی که تابلوی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و نظریه‌پرداز را بالای سر خود قرار داده و مرشد عده‌ای بیمارتر و بی‌سوادتر از خود به‌نام ایرانشهری‌ها شده، از «کارزار شریرانه» علیه زبان فارسی می‌گوید. اما جرات ندارد این کارزار را توصیف کند که ما هم آن را ببینیم. سوادی هم ندارد که لااقل برای آن ابعاد و تبعاتی سیاسی (political applications) بچیند که این حد مهمل نگوید. او یک روضه‌خوان است و ما موظفیم در برابر ترویج جهل بی‌مهابا بایستیم. آن‌هم وقتی با شناسه قدیمی‌ترین دانشگاه در ایران، چنین رواجی از جهل و عقده‌گشایی را شاهدیم. ۱) به متن توجه کنید؛ بسیار خوب، امروز روز زبان مادری است و ما فارس‌ها می‌خواهیم درباره زبان خود حرف بزنیم. چرا با این همه عقده و کینه و دشمن‌پنداری (به شیوه ...) شروع می‌کنید؟ چرا با کلامی مهربان و مثبت درباره زبان فارسی حرف نمی‌زنید؟ چرا باید متنی که دانشگاه تهران منتشر می‌کند ـ تک تک کلماتش ـ بیمارگونه باشد؟ چرا باید با تحقیر زبان‌های دیگر به نام «زبان‌های قومی و محلی» توام باشد؟ چرا شما ابلهان اصرار دارید زبان فارسی را منفور کنید؟ چگونه می‌توان این زبان را از دست شما نجات داد؟ ۲) استناد به این که روز جهانی زبان مادری از کجا شروع شده، چه چیزی را ثابت می‌کند؟ هر کسی اندکی با علوم انسانی آشنا باشد می‌داند که این گونه ارجاعات به سندهای صوری ـ بجای تعمق در ابعاد سیاسی اجتماعی آن، و مطالعه تحولات آن ـ دست‌وپا زدن از سر بی‌سوادی است. اگر این استنادها مهم باشد، بسیاری از رویدادها و دستاوردهای بین‌المللی امروز در سراسر جهان ، از جمله اکادمیا و المپیک و ماراتن و فلسفه افلاطون, ...ادامه مطلب

آذربایجان ملّی حکومتی4/2/1402یارالی تبریز، یارالی آذربایجان، هله ده کی وار اؤز حققینی آلا بیلمه ییب، هله ده فاشیست لرین چکمه لری آلتیندا ازیلیر. هله ده دیلی بوغازیندا قورویوب قالیر. هامی بشر حقلریندن دم وورور، آما عمله گلنده خبر یوخ.رضاشاه مشروطه قانونلارینی آیاق آلتینا قویموشدو، نه مجلیس و نه قانون و نه خالق اونا اؤنملی ساییلمیردی. او باجاردیقجا اؤزونه مال ییغیب و انگلیس دستورلارینی اجرا ائدیردی. سون ایللرده آلمانا چکیله رک نازیسمه یاخینلاشیب و انگلیسدن اوزاق دولانیر. نهایت انگلیس ده اونو گتیردیگی کیمکی آپاریر و یا ائشیگه آتیر. بورا دا خالق بیر آزاد نفس چکیر. انجمن لر یارانیر، یازیچیلار قلم اله آلیر، اما خالقین معیشتی یاخشی دئییل، گونو-گوندن یاشاییش آغیرلاشیر. بورادا ائلیت لر و سیاسی قووه لر خالقی بیرلشدیریر.حادثه لر بئله قاباغا گئدیر. 1324جی ایلین اردیبهشت آییندا ایکینجی دونیا ساواشی بیتیر. اوچ دولتین باشقانلاری: آمریکا، انگلیس و شوروی ایراندادیرلار. قرارلاشسیرلار اؤز گوجلرینی همان ایلین یعنی 1324 ایلی نین اسفند آیی نین 12سینه قدر ایراندان چیخارسینلار.کئچن هفته نین سؤزلرینی خلاصه ائتمک ایسترسک دئمه لی یم:رضاشاه ایلک گوندن – کودتا ائدن دن سونرا زوراکیلیغا قولدورلوغا باشلادی، ائله زور دئییردی کی اوندان سونرا هئچ بیر نخست وزیر ایشله یه بیلمه دی و دولتلر دال با دال عوض اولدولار. نهایت اؤزو نخست وزیر اولدو. انگلیسین یاردیمی لا. شاه اولاندان سونرا داها زوراکیلیغی داوام ائتدی. نه بیر مطبوعاتا میدان وئردی، نه ده بیر حق سؤز دانیشانا دانیشماق امکانی. انگلیسین دستورلارییلا مملکتده امنیت یارادیر چونکی شوروی نین قارشیندا کومونیزمین یاییلماسینا مانع اولسون. تامام هدف بودور و انگلیس مامور, ...ادامه مطلب

زن آذربایجان از دیروز تا امروزريشه­ هاي ظلم و ستمي كه هنوز در جوامع بشري، از شرق تا غرب، بر زن روا مي­شود در روابط جامعه مبتني بر استثمار نهفته است . ايدئولوگهاي بورژوازي، واژة برتري جنسي را براي توجيه نظام استثماري خود ابداع كرده ­اند تا بتوانند با تبعيض بين زن و مرد به استثمار مضاعف خود ادامه دهند. در نظام آنان، زن به عنوان « جنس دوم» ايفاي نقش مي­ كند. علم نيز در دست آنان وسيله است از جمله به كمك دو علم زيست شناسي و مردم شناسي از مرد دفاع مي ­كنند و به جاي آشكار كردن حقيقت، سعي در پنهان كردن آن دارند. به گفته اين افسانه سازان، زنان به دليل ساختمان بدني و وظايف مادري، از نظر فيزيكي ضعيف­تر از مردان هستند. اين مسئله را چنان طرح مي كنند كه عجز زنان ميراث دوران گذشته است كه او را بي­دفاع و وابسته به جنس برتر – مرد كرده است : به زبان ديگر : طبيعت و نظام آفرينش مسئول محكوميت هميشگي زن و حقير شمردن اوست .روشن است كه مؤنث و مذكر از نظر فيزيكي با يكديگر فرق دارند اما اين ستم را پروردگار و طبيعت بر زن روا نداشته است بلكه اين ستم نتيجة نهادهاي اجتماعي و قوانيني است كه به دست مردان در جوامع پدرسالاري و طبقاتي ايجاد شده است و گرنه در اجتماعات اولية بشري وجود نداشته است. طبيعت و انسان را خدا آفريد و كار ، آنرا مي­سازد و مي­پرورد . اساساً حيوانات بردة طبيعت هستند اما انسانها اين رابطه را معكوس كرده­اند. انسان از طريق تلاش در طبيعت نفوذ كرده و كنترل آنرا در دست گرفته است. امروزه دانشمندان مردم­شناسي از جمله شرودواشبورن (Scherood Washbu )، ويليام هاولز ( William Howells )، كنت وكلي (enneth Oakley ) ، گولدن چايلدا ( Goldon Childe ) به نظريه كار و تحول انسان حيواني به انسان سازنده و متفكر , ...ادامه مطلب

آذربایجان ادبیاتی‌نین تاریخی درین‌لیگی محمدرضا کریمی[1] خلاصه: آذربایجاندا کلاسیک تورک ادبیاتی‌نین عمادالدین نسیمی‌دن باشلادیغی همیشه تصویر ائدیلیر. بو سطیرلرین یازاری­نین فیکریجه، بو ایفاده سون درجه یانلیش‌دیر، چونکی نسیمی‌دن عصرلر اول آذربایجاندا اونلارجا، یوزلرله شاعر و یوزلرله قیمتلی تورک اثری یازیلمیش، اؤتن عصرین سیاسی سبب‌لری اوزوندن بیله‌رک‌دن و بیلمه‌دن اونودولموشدور. بو گون دونیادا ویرتوال مکانین گئنیشلنمه‌سی و بوتون دونیانین اونسیتی ایله بیر چوخ گیزلی حقیقت‌لر اوزه چیخیر و آذربایجانین زنگین ادبیاتی بو بؤیوک تاریخی نایلیتدن چوخلو بهره ­له ­نیب. بو گون مین ­ایل‌لیک‌لرین تاریخینی داشییان یوزلرله اثر اونودولما کولوندان چیخیب دونیانین گؤزو اؤنونده سئچیلیر و اونو پیسله‌ینلرین اینکار احتیمالینی الیندن آلیر. بو یازیدا بیز آذربایجان ادبیاتینا هیجری 8-جی عصرده عمادالدین نسیمی دؤوروندن باشلایاجاغیق و عادی تجروبه‌نین و کلاسیک شیوه نین عکسینه اولا‌راق، چاغداش دؤوره دوغرو ایره‌لیله­ مک عوضینه، تاریخه و تاریخین درین‌لیگینه واراجاغیق بلکه آذربایجاندا تورک شاعر، یازیچی و تورک دیلینده یازیلمیش اثرلری اوزه چیخاراق. بو مقاله­ کیتاب‌خانا مئتودونو نظردن کئچیریر و مسئله ­نی اوریژینال سندلرله آراشدیریر. اونو دا علاوه ائتمک لازیم‌دیر کی، مؤوضو چوخ گئنیشدیر و بورادا یالنیز یارادیجی شاعیرلر و یازیچیلارین آدلاری و بعضی اثرلری قئید ائتمکله کیفایتله­ نیریک.آچار سؤزلر: آذربایجان – تورک ادبیاتی، عمادالدین نسیمی، گنجه لی نظامی، شان قیزی داستانی، کتاب دده قورقود.گیریش: شوبهه‌سیز کی، ادبیات سؤز صنعتی‌دیر و دیلین گلیشمه‌سینه، فرقلی­لشمه‌سینه و گوجلنمه‌سینه تأثیری معاصر دؤورون ان مهم مقاملاریندان‌, ...ادامه مطلب

آذربایجاندا اسلام اؤنجه­ سی تورک دولت­لری تورک توپلوقلاری بوگون یئر کوره ­سی­نین باشا باشینا یاییلمیشدیر. دئمک اولار بوگون هئچ بیر خالق تورک­لر کیمی دُنیادا یاییلمامیشدیر. شُبهه ­سیز بو یاییلما چوخلو کؤچلردن حاصل اولموش و بیر سیرا نه ­دن­لره گؤره اؤز آنایوردلاریندان کؤچوب و باشقا یئرلری ده اؤزلرینه وطن سئچمیشلر. بو کؤچلرین نه ­دنی هم اقتصادی – اکونومیک و هم سیاسی اولموشدور. سیاسی نه ­دن­لری بئله سیرالاماق اولا:بوی آراسی مجادله ­لرچین باسقی­سیموغول باسقی­سیاو بیری طرفدن اقتصادی نه­ دن­لری ده بئله سایماق اولار:اوتلاقلارین دارالماسیحیوانلارین چوخالماسی و چوخلو اوتلاقلارا احتیاج دویولماسینفوسون آرتیشیقوراقلیقاوچونجو طرفدن نئچه عامل ده تورکلرین یئنی یئرلرده قبول اولونماسی­نین دا نه­دن­لری واردیر بو نه­دن­لردن: تورک­لرین ایگیدلیگی: آت سورمه­ده و اوخ آتمادا مهارتلری، چتین­لیکلره دؤزوملو اولدوقلاری و گؤیچک اولدوقلاری دا سبب اولوردو هر یانا گئتدیکده محبت­له قارشیلانیردیلار. باغیمسیزلیق روحیه­سی، هر یئری وطن بیلمه­سی؛ بو اؤزه­للیک­لر بورادان یارانیر کی تورکلر اؤزلرینی محیط ایله وفق وئره بیلیرلر و محیط ایله اویغونلاشیرلار.تورکلر بؤیوک بیر جغرافیادا داغیلمیشلار، هر یانا گئتمیشلرسه ده اؤز کولتورلرینی آپارمیشلار، گاهدان دا اؤز کولتورو اونودوب و حل اولموشلار، آما چوخلوق اونلارین ائتکی بوراخمالاریندا اولموشدور.تورکلرین کؤچلری بوگون دُنیانین هر یئرینه داغیلماقلارینی و یاییلماقلارینی گؤسته ­ریر او جمله­دن تورکلر سیبری­یه کؤچموشلر (سیبری سؤزجویو تورکجه اولموش)، چین، هندوستانا کؤچموشلر؛ آمریکایا گئتمیشلر و بوگون اورادا یاشایان قیزیل دریلی­لر دوغو آسیادان بوزلوقلار اوستوندن کؤچوب آمریکایا چاتانلا, ...ادامه مطلب

آی تکینمین ایللیک آذربایجان تورک ادبیاتیندا مینلرجه شاعیریمیز وار، بو ادبیاتین سسی تاریخین درین­لیک­لریندن گلیر. زنگین ادبیاتیمیزدا درین دوشونجه­ لر، فلسفی باخیشلار و اینجه شاعیرانه دویغولار واردیر. بیلیرسینیز غزنه­ لی­لر ساراییندا یوزلرجه شاعیر توپلانیب، شئعر اوخویوب و ساطانین نظرینی جلب ائده ­رک جایزه ­لر و صله­ لر آلیرمیشلار. بونلارین آراسیندا چوخلو تورک سؤیله­ ین شاعیرلر ده اولموشدور او جمله ­دن آی تکین، کاتبی، ایلاقی و باشلاریندان اثرلر الیمیزه گلیب چاتیبدیر. بوگون بو شاعیرلرین 17سینی تانییریق. آنجاق بونلارین باشیندا آی تکین دایانیر. آی تکین هم بیر شاهزادادیر هم بیر شاعیر. سلطان محمودون لاچ یاخین آدامی-ایدی. همین آی تکین دیر کی فردوسی – فارس شاعیرینی سارایا آپاریب سلطانا تانیتدیریر. سلطان محمود اؤزو شعر اهلی و شاعیر تانییان بیر سلطان-ایدی. فردوسی­نی بتر بگه­ نیر؛ آما سونرا شاهنامه ­نی اوخودوقدا تورکلره تحقیر ایله باخدیغینی گؤروب سارایدان قوور. آنا آی تکین فردوسی دن حیمایه ائدیر و بو حیمایه عمرونون سونونا قدر داوام ائدیر. شاهنامه لر ایچینده بایسونقور شاهنامه سی چوخ معروفدور. بو شاهنامه نی ائلخانی لار سلطانی اولان بهادرخان بایسونقور یازدیرمیش و اؤزو ده اونا بیر مقدمه آرتیرمیشدیر. بایسونقور شاهنامه سی ایراندا دفعه ­لرله چاپ اولموش و اونا قائم مقام فراهانی، محمدعلی فروغی ده مقدمه لر یازمیشلار. بو مقدمه ­لرده آی تکین­ین حرکت­لری ده بحث اولونموش. آنجاق آی تکین آدی­نین معناسی اولاراق ماهک یازیلمیش و یاواش – یاواش فارس ادبیاتیندا آی تکین یئرینه ماهک آدی اوتورموشدور. هر حالدا آی تکین­دن بوگون الیمیزده شعرلر – فارسیجا و تورکجه الیمیزده­دیر. بورادا بیر ایکی بیت­لیک شعرینی هم تورک, ...ادامه مطلب

سلطان عزالدین کیکاووسسلجوقلو سلطانلاریندان اولان سلطان عزالدین کیکاووس ابن کیخسرو 589 - 598 ایللری آراسیندا 10 ایل تامام آنادولودا آنادولودا سلطنت تختینده اوتورموشدور. سلجوقلولار بیر فدرالیسم سیستمی ایله حکومت ائدیردیلر. روم سلجوقلاری 1077 میلادی­دان 1307 میلادیه قدر حکومت سورموشلر و مرکزه باغلی اولموشلار، آنجاق خوارزمشاهلار و ائلخانلیلارا یئنیلمه ­ییب اؤز حکومتلرینه داوام ائتمیشلر. سلطان عزالدین عمرونو ساواشلاردا کئچیرسه ده بؤیوک نائیلیت لر الده ائتمیشدیر. ان مهم باشاریلاریندان روم شاهزاده­سی الکسیوس آدلی­نی ترابزوندا توتماسی­دیر کی یونان شاهی اونون آزاد ائدیلمه­ سی قاباغیندا مدیترانه دریاسیندا سینوپ بندرینی سلطانا وئریر. سلطان عزالدین سینوپ بندرینی آلاراق اورانی تعمیر ائتدیریر. بورادا بیر کتیبه ده یازیلمیش کی ایکی دیلده تورکجه و یونانجا اولموش. بیر سیرالار اونو عربجه بیله­رک بوگون بللی اولموشدور کی عربجه یوخ، بلکه تورکجه­ دیر. بوندان علامه سلطان عزالدین سیواس شهرینده بیر بیلیم یوردو (دانشگاه) دا دوزلتدیریر و اورادا طب فاکولته­ سی یارادیر. بو بیلیم یوردو بوگون ده قالیر. سلطان عزالدین ساواشلارلا برابر – یعنی عئینی زاماندا بیر شاعیر اولموش و ادبیات ماراقلیسی. او خالق ایچینده و خالق دیلینده داستانلاری کاغاذ اوسته گتیرمه یی و اونلارجا تورک کتابلارین یازیلماسینا امر ائتمیشدیر؛ او جمله­دن شفاهی داستانلار مثلا امیر ارسلان داستانی همان آلپ ارسلان سلجوقونون داستانی­دیر، علاءالدین و جادو چراغی همان علاءالدین کیقباد یاشاییشی دیر، علی بابا و بغدادین قیرخ حرامیسی همان علی تکین قاراخانی نین یاشاییشینا باغلی دیر. سلطان عزالدین امر ائدیر بو داستانلاری مکتوب ائتسینلر و همان زامانلار یعنی 6حی, ...ادامه مطلب

يونجا يئييب مشروطيت آلميشيقدكتر محمدحسن پدرامكهنسالان تبريزي موقع روايت از انقلاب مشروطه، به فرزندان خود مي‌گويند: بيزيم اجداديميز و بويوك بابالاريميز، يونجا يئييب مشروطيت آليبلار. يعني اجداد ما يونجه خورده و مشروطه گرفته‌اند. روايت مزبور در بين مردم تبريز و آذربايجان به صورت ضرب‌المثل درآمده و دهان به دهان مي‌گردد. اما، آيا واقعاً مردم تبريز در راه رسيدن به مشروطه و سرنگون كردن رژيم استبدادي به آن اندازه جانفشاني و ايثار كرده‌اند كه در زمان محاصره شهر از طرف نيروهاي دولتي، جهت سير كردن شكم خود و فرزندان خود به يونجه خوردن روي آورده‌اند!؟ جهت روشن شدن بهتر اين موضوع و يافتن پاسخ مستند و مستدل، صفحات تاريخ پرافتخار آذربايجان را ورق مي‌زنيم تا جواب سئوالمان را از راويان و تاريخنگاران مشروطه بگيريم.بنا به روايت سيدحسن تقي‌زاده: «با بسته شدن راه تبريز و جلفا كه آخرين راه باز بود محاصره شهر از طرف قواي شاه كامل گرديد و چهار ماه بيشتر اين حالت محاصره دوام يافت و به تدريج عرصه بر اهالي شهر تنگ و زندگي خيلي خيلي سخت شد و كم‌كم يك دكان نانوايي يا بقالي يا هر نوع خواربارفروشي باز نماند و گرسنگي و قحطي بسيار شديد و هولناكي روي داد كه مردم فقير در كوچه‌ها مي‌مردند و شايد اگر دو سه هفته ديگر يعني مثلاً تا آخر ماه ربيع‌الثاني 1327 اين حال دوام مي‌كرد كشتار عام پيش مي‌آمد يا به هر حال نفوس زيادي از قحطي تلف مي‌شدند. ولي مردم تحمل و مقاومت كردند. در همسايگي خانه ما تاجري مشروطه‌طلب بود يك روز گفت كه در كوچه خودمان ديدم شخصي فقيري را كه نشسته و يونجه مي‌خورد. در آن اوقات غالب مردم يونجه مي‌خوردند و آن هم به آساني و وفور بدست نمي‌آمد. از وي پرسيدم كه داداش چه مي‌كني، گفت: حاجي آقا يونجه مي‌خور, ...ادامه مطلب

نگاهی به تاریخ آذربایجان - 28ماجرای كشته شدن سيميتقو در اشنويهدکتر توحید ملک­زاده[1]سیمیتقو یکی از یاغیان مشهور آذربایجان بود که از سالهای مشروطیت موجب ناامنی در غرب آذربایجان شده و ماجراهای بسیاری بوجود آورده بود. وی در مرداد 1301 پس از شکست در برابر ارتش تا سال 1309 هـ.ش به طور مخفي در كوهستانهاي مرزي عراق زندگي مي­كرد. براساس اسناد کنسولگری آمریکایی «سیمیتقو زندگی نه چندان مستقلی در میان خویشاوندانش در موصل سپری می­کند ولی رابطه­اش را با کردهای شکاکی که ریاست موروثی آنها را بر عهده دارد کاملا قطع نکرده است.» [2] در این میان اسنادی وجود دارد که وی درخواست عفو کرده و مایل به بازگشتن می­باشد. علیرغم بعضی خودسری­ها و غارتها دولت مایل به برگشتن سیمیتقو بود تا از یک طرف جلوی غارتهای بیشتر را بگیرد و از سویی دیگر ضرورت استقرار نیروی نظامی قدرتمند در مرزهای عراق را کاهش دهد. با اینکه تعداد عشایری که او را همراهی می­کنند اندک می­بود ولی ارتباطش به گونه­ای بود که بتواند دولت ایران را همواره با ترس از بروز مشکل مواجه سازد و هزینه سنگین گشت­زنی مابین سردشت و سلماس را بر دولت تحمیل کند. بنابراین بازگشتن صلح امیز او به ایران ظاهرا از ادامه چنین وضعیتی بهتر است. فرین از اعضای هیئت دیپلوماتیک آمریکا در ایران در تاریخ 16 جولای 1928/ 25 تیر 1307 شایعه بازگشت سیمیتقو به همراهی 600 الی هزار نفر همراه را تایید کرد. به نوشته وی این گروه قصد حمله به اورمیه را دارند. امیر لشکر آذربایجان و هنگهایی از تبریز و اردبیل در راه ارومیه هستند. بنوشته این مقام آمریکایی یک مبلغ مسیحی که قصد سفر از را موصل به رواندوز و ایران را داشته برگردانده شده چرا که «کاپیتان کینگ عامل نظامی بریتانی در موصل به وی گفت ک, ...ادامه مطلب

نگاهی اجمالی بر کتاب«بابک» نوشته ­ی جلال برگشادرستم بهرادرزیمقدمهاین کتاب در سال 1981 در باکو به چاپ رسیده، مترجمان: رحیم رئیس ­نیا، رضا انزابی، انتشارات نگاه، چاپ چهارم: 1376 آن را به فارسی برگردانده­ اند مرور می­ کنیم. مترجمان در توصیف فعالیت های نویسنده رمان «جلال برگشاد» می­ نویسند: «....نویسنده "جلال برگشاد" بعد از نوشتن رمان «بر پشت بوزآت» با الهام از زندگی دل آورانه «نبی» یکی دیگر از قهرمانان زادگاهش نوشته است. در رمان حاضر به نمایش زندگی حماسه­­ وار و شگفت انگیز بابک پرداخته است. این رمان حاصل پژوهش­های پر دامنه­ و کار پیگیر ده ساله (80-1970) او که با مایه هنر آموخته و با نیروی تخیل رنگ و جلا یافته است«رمان نویس به ادعای مترجمین در طی 10سال(80-1970) به تلاش طاقت فرسا دست زده از آنجایی که نویسنده زاده روستای «برگشاد» در آن سوی ارس و مشرف بر قلعه­ ی «بذ» هست. خود مزیتی است تا در صحنه پردازی­ها از منطقه واقع گرایانه عمل کند. از طرفی ذهنیت دوران کمونیستی (رمان در زمان حاکمیت شوروی بر جمهوری آذربایجان نوشته شده و به چاپ رسیده است) در صدد تبلیغ مزدک گرایی (اصطلاحی که چپ­ روهای وابسته به تفکر توده­ای طرفدار شوروی بر آن دامن می ­زدند) بر آمده و فضای کلی رمان را در خدمت آیین­ها و مناسک زرتشتی قرار داده. (1، ص.؟) دکترین استالینی بر آن بود که مزدکیان را کمونیست­ های تاریخی معرفی کنند. مجموعه کتاب­های بر آمده از قرارداد 1919را یک به یک کاویده، به شناسایی مذهب زرتشتی و رموز آن پرداخته، به انطباق جغرافیای تاریخی از باب الابواب (بردعه) تا همدان و... همت گماشته و سر انجام روایتی یک دست از همه مورخان باستان ستایان آریایی از قبیل پیرنیا، فروغی، مخبر السلطنه و ای بسا مورخان نسل دوره رضا, ...ادامه مطلب

تحلیلی از تاریخ آواجیق ، سرزمین دلاوران گمناممهدی همت­زاده (ائلدار ماکو)سرزمینی در شمالغرب آذربایجان، با آب و هوای معتدل و با زمستانی سرد، پهندشتی با مردمان خونگرم و زحمت­کش که در استان آذربایجان غربی واقع شده است. از نظر جغرافیایی از سمت شمال و غرب به کشور همسایه و مسلمان ترکیه، از سمت شرق به شهرستان ماکو و از جنوب به شهرستان چالدران محدود می­گردد . منطقه ­ای با لغ بر 40 روستا که پرجمعیت­ترین آبادی در این منطقه شهر آواجیق (کلیساکندی سابق) می­باشد. جمعیت شهر و روستاهای آن طی سالهای گذشته همواره در حال نوسان بوده و بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت شهر 1516 نفر و جمعیت روستاها 6942 نفر و آمار کل جمعیت شهری و روستاها 8458 نفر گزارش شده است. (اعلام شده از مرکز بهداشتی، درمانی شهری و روستایی آواجیق) بر اساس تقسیمات کشوری آواجیق از توابع شهرستان چالدران بوده و با این شهرستان حدود 40 کیلومتر و با شهر ماکو 30 کیلومتر فاصله دارد. سرزمین ییلاقی و سرسبز که مردمانش ترک­زبان و داری مذهب شیعه هستند. در سال 1375 به محض تبدیل بخش سیه چشمه به شهرستان چالدران ، این شهرستان به دو بخش ( مرکزی و آواجیق ) با 5 دهستان تقسیم شده است که بخش آواجیق دارای دو دهستان به نام آواجیق شمالی و جنوبی می­شود. طبق اسناد موجود، گورستان تاریخی پیراحمدکندی با قدمت 2800 ساله و با شماره ثبتی 804 که در سال 1347 به ثبت رسیده است، به قدمت این منطقه در دوره اورارتوها مهر تایید می­زند. همچنین وجود آثاری از ایزدی­ها (در روستای پیراحمدکندی و جبارلو ) و مسیحیان ( کلیسای تاریخی شهر آواجیق که چند سال قبل آثارش باقی مانده بود)، نشان از وجود تمدن غنی در ادوار قبل اسلام را که از سده ششم تا نهم پیش از میلاد (2600 تا 2900 سال پیش) د, ...ادامه مطلب