قیزیل قلم آذر Qizil Qelem

خواجه احمد دهانی ایران تورک‌لری‌نین ان گؤرکملی سیمالاریندان بیری دیر. شاعیر ایلک دفعه سلجوقلو سلطانلاری چاغیندا خراساندان کؤچوب و آنادولویا گئتمیش و سونرا دا سلجوقلو سلطانیندان اجازه آلاراق اؤز آناوطنینه قاییتمیشدیر. دهانی آذربایجان تورک ادبیاتی‌نین شاعیرلریندن تانینیر. بیلیندیگی کیمی، خراسان تورکجه‌سی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین بیر دالی تانینیر و تمام خراسان شاعرلری‌نین دیلی آذربایجان دیلی و ادبیاتیندان ساییلیر. خواجه احمد دهانی اسفراینلی حسن اوغلودان سونرا خراسانین ان تانینمیش تورکجه سؤیله‌ین شاعری تانینیر. دهانی غزل شاعری دیر، آنجاق بؤیوک بیر اثری ده سلجولقو سلطانلاری‌نین شاهنامه‌سی‌دیر. بو اثر فارسیجا اولموشسا دا بوگون الده یوخدور. سانکی بو اثر فردوسی‌نین شاهنامه‌سی کیمی آنجاق روم سلجوقلولارین سلطانلارینا سؤیلنمیش و علاءالدین کیقباد (۱۲۲۰ – ۱۲۳۷) ایسته‌یی اساسدا یازیلمیش و اونا تقدیم اولموشدور. دهانی دا سونرالار همین سلطاندان ایسته میشدیر اونا خراسانا دؤنمک اوچون اذن وئرسین. شاعر بیر قصیده سینده بونا اشاره ائدیر:بحمدالله که مدحینی بوگون بیر مجلس ایچینده،دهانی‌دن دُرّ معنا تؤکر سؤزیله دهانی.یوز اوروب تاپونا گلدی اجازت وئر اونا ، شاها!کی یئنه دولتونده بن گؤره­م ملک خراسانی.دهانی بیر یاغچی و یا داها دوزگون دئسک بیر نقاش‌ایدی و دهانی آدی و تخلصو همین یاغچی معناسیندا اولموشدور. آنجاق شاعرین بوتون شعرلرینده دهانی تخلصو گلمیش و آناوطنینه سئوگیسی ده آشمار صورتده گؤرونور. وطن گؤروشونو آرزیلایان شاعر، گاهدا اوره‌یی وطن اوچون داریخیر و غمله نیر. دهانی یاشاییشی حاققیندا معلوماتلار سونرادان توپلانمیشدیر و آراشدیرماجی لار مختلف قایناقلاردان و شاعرین دیوانیندا معلومات توپلامیشلار. آنجاق , ...ادامه مطلب

آذربایجان ملّی حکومتی4/2/1402یارالی تبریز، یارالی آذربایجان، هله ده کی وار اؤز حققینی آلا بیلمه ییب، هله ده فاشیست لرین چکمه لری آلتیندا ازیلیر. هله ده دیلی بوغازیندا قورویوب قالیر. هامی بشر حقلریندن دم وورور، آما عمله گلنده خبر یوخ.رضاشاه مشروطه قانونلارینی آیاق آلتینا قویموشدو، نه مجلیس و نه قانون و نه خالق اونا اؤنملی ساییلمیردی. او باجاردیقجا اؤزونه مال ییغیب و انگلیس دستورلارینی اجرا ائدیردی. سون ایللرده آلمانا چکیله رک نازیسمه یاخینلاشیب و انگلیسدن اوزاق دولانیر. نهایت انگلیس ده اونو گتیردیگی کیمکی آپاریر و یا ائشیگه آتیر. بورا دا خالق بیر آزاد نفس چکیر. انجمن لر یارانیر، یازیچیلار قلم اله آلیر، اما خالقین معیشتی یاخشی دئییل، گونو-گوندن یاشاییش آغیرلاشیر. بورادا ائلیت لر و سیاسی قووه لر خالقی بیرلشدیریر.حادثه لر بئله قاباغا گئدیر. 1324جی ایلین اردیبهشت آییندا ایکینجی دونیا ساواشی بیتیر. اوچ دولتین باشقانلاری: آمریکا، انگلیس و شوروی ایراندادیرلار. قرارلاشسیرلار اؤز گوجلرینی همان ایلین یعنی 1324 ایلی نین اسفند آیی نین 12سینه قدر ایراندان چیخارسینلار.کئچن هفته نین سؤزلرینی خلاصه ائتمک ایسترسک دئمه لی یم:رضاشاه ایلک گوندن – کودتا ائدن دن سونرا زوراکیلیغا قولدورلوغا باشلادی، ائله زور دئییردی کی اوندان سونرا هئچ بیر نخست وزیر ایشله یه بیلمه دی و دولتلر دال با دال عوض اولدولار. نهایت اؤزو نخست وزیر اولدو. انگلیسین یاردیمی لا. شاه اولاندان سونرا داها زوراکیلیغی داوام ائتدی. نه بیر مطبوعاتا میدان وئردی، نه ده بیر حق سؤز دانیشانا دانیشماق امکانی. انگلیسین دستورلارییلا مملکتده امنیت یارادیر چونکی شوروی نین قارشیندا کومونیزمین یاییلماسینا مانع اولسون. تامام هدف بودور و انگلیس مامور, ...ادامه مطلب

زن آذربایجان از دیروز تا امروزريشه­ هاي ظلم و ستمي كه هنوز در جوامع بشري، از شرق تا غرب، بر زن روا مي­شود در روابط جامعه مبتني بر استثمار نهفته است . ايدئولوگهاي بورژوازي، واژة برتري جنسي را براي توجيه نظام استثماري خود ابداع كرده ­اند تا بتوانند با تبعيض بين زن و مرد به استثمار مضاعف خود ادامه دهند. در نظام آنان، زن به عنوان « جنس دوم» ايفاي نقش مي­ كند. علم نيز در دست آنان وسيله است از جمله به كمك دو علم زيست شناسي و مردم شناسي از مرد دفاع مي ­كنند و به جاي آشكار كردن حقيقت، سعي در پنهان كردن آن دارند. به گفته اين افسانه سازان، زنان به دليل ساختمان بدني و وظايف مادري، از نظر فيزيكي ضعيف­تر از مردان هستند. اين مسئله را چنان طرح مي كنند كه عجز زنان ميراث دوران گذشته است كه او را بي­دفاع و وابسته به جنس برتر – مرد كرده است : به زبان ديگر : طبيعت و نظام آفرينش مسئول محكوميت هميشگي زن و حقير شمردن اوست .روشن است كه مؤنث و مذكر از نظر فيزيكي با يكديگر فرق دارند اما اين ستم را پروردگار و طبيعت بر زن روا نداشته است بلكه اين ستم نتيجة نهادهاي اجتماعي و قوانيني است كه به دست مردان در جوامع پدرسالاري و طبقاتي ايجاد شده است و گرنه در اجتماعات اولية بشري وجود نداشته است. طبيعت و انسان را خدا آفريد و كار ، آنرا مي­سازد و مي­پرورد . اساساً حيوانات بردة طبيعت هستند اما انسانها اين رابطه را معكوس كرده­اند. انسان از طريق تلاش در طبيعت نفوذ كرده و كنترل آنرا در دست گرفته است. امروزه دانشمندان مردم­شناسي از جمله شرودواشبورن (Scherood Washbu )، ويليام هاولز ( William Howells )، كنت وكلي (enneth Oakley ) ، گولدن چايلدا ( Goldon Childe ) به نظريه كار و تحول انسان حيواني به انسان سازنده و متفكر , ...ادامه مطلب

آذربایجان ادبیاتی‌نین تاریخی درین‌لیگی محمدرضا کریمی[1] خلاصه: آذربایجاندا کلاسیک تورک ادبیاتی‌نین عمادالدین نسیمی‌دن باشلادیغی همیشه تصویر ائدیلیر. بو سطیرلرین یازاری­نین فیکریجه، بو ایفاده سون درجه یانلیش‌دیر، چونکی نسیمی‌دن عصرلر اول آذربایجاندا اونلارجا، یوزلرله شاعر و یوزلرله قیمتلی تورک اثری یازیلمیش، اؤتن عصرین سیاسی سبب‌لری اوزوندن بیله‌رک‌دن و بیلمه‌دن اونودولموشدور. بو گون دونیادا ویرتوال مکانین گئنیشلنمه‌سی و بوتون دونیانین اونسیتی ایله بیر چوخ گیزلی حقیقت‌لر اوزه چیخیر و آذربایجانین زنگین ادبیاتی بو بؤیوک تاریخی نایلیتدن چوخلو بهره ­له ­نیب. بو گون مین ­ایل‌لیک‌لرین تاریخینی داشییان یوزلرله اثر اونودولما کولوندان چیخیب دونیانین گؤزو اؤنونده سئچیلیر و اونو پیسله‌ینلرین اینکار احتیمالینی الیندن آلیر. بو یازیدا بیز آذربایجان ادبیاتینا هیجری 8-جی عصرده عمادالدین نسیمی دؤوروندن باشلایاجاغیق و عادی تجروبه‌نین و کلاسیک شیوه نین عکسینه اولا‌راق، چاغداش دؤوره دوغرو ایره‌لیله­ مک عوضینه، تاریخه و تاریخین درین‌لیگینه واراجاغیق بلکه آذربایجاندا تورک شاعر، یازیچی و تورک دیلینده یازیلمیش اثرلری اوزه چیخاراق. بو مقاله­ کیتاب‌خانا مئتودونو نظردن کئچیریر و مسئله ­نی اوریژینال سندلرله آراشدیریر. اونو دا علاوه ائتمک لازیم‌دیر کی، مؤوضو چوخ گئنیشدیر و بورادا یالنیز یارادیجی شاعیرلر و یازیچیلارین آدلاری و بعضی اثرلری قئید ائتمکله کیفایتله­ نیریک.آچار سؤزلر: آذربایجان – تورک ادبیاتی، عمادالدین نسیمی، گنجه لی نظامی، شان قیزی داستانی، کتاب دده قورقود.گیریش: شوبهه‌سیز کی، ادبیات سؤز صنعتی‌دیر و دیلین گلیشمه‌سینه، فرقلی­لشمه‌سینه و گوجلنمه‌سینه تأثیری معاصر دؤورون ان مهم مقاملاریندان‌, ...ادامه مطلب

آذربایجاندا اسلام اؤنجه­ سی تورک دولت­لری تورک توپلوقلاری بوگون یئر کوره ­سی­نین باشا باشینا یاییلمیشدیر. دئمک اولار بوگون هئچ بیر خالق تورک­لر کیمی دُنیادا یاییلمامیشدیر. شُبهه ­سیز بو یاییلما چوخلو کؤچلردن حاصل اولموش و بیر سیرا نه ­دن­لره گؤره اؤز آنایوردلاریندان کؤچوب و باشقا یئرلری ده اؤزلرینه وطن سئچمیشلر. بو کؤچلرین نه ­دنی هم اقتصادی – اکونومیک و هم سیاسی اولموشدور. سیاسی نه ­دن­لری بئله سیرالاماق اولا:بوی آراسی مجادله ­لرچین باسقی­سیموغول باسقی­سیاو بیری طرفدن اقتصادی نه­ دن­لری ده بئله سایماق اولار:اوتلاقلارین دارالماسیحیوانلارین چوخالماسی و چوخلو اوتلاقلارا احتیاج دویولماسینفوسون آرتیشیقوراقلیقاوچونجو طرفدن نئچه عامل ده تورکلرین یئنی یئرلرده قبول اولونماسی­نین دا نه­دن­لری واردیر بو نه­دن­لردن: تورک­لرین ایگیدلیگی: آت سورمه­ده و اوخ آتمادا مهارتلری، چتین­لیکلره دؤزوملو اولدوقلاری و گؤیچک اولدوقلاری دا سبب اولوردو هر یانا گئتدیکده محبت­له قارشیلانیردیلار. باغیمسیزلیق روحیه­سی، هر یئری وطن بیلمه­سی؛ بو اؤزه­للیک­لر بورادان یارانیر کی تورکلر اؤزلرینی محیط ایله وفق وئره بیلیرلر و محیط ایله اویغونلاشیرلار.تورکلر بؤیوک بیر جغرافیادا داغیلمیشلار، هر یانا گئتمیشلرسه ده اؤز کولتورلرینی آپارمیشلار، گاهدان دا اؤز کولتورو اونودوب و حل اولموشلار، آما چوخلوق اونلارین ائتکی بوراخمالاریندا اولموشدور.تورکلرین کؤچلری بوگون دُنیانین هر یئرینه داغیلماقلارینی و یاییلماقلارینی گؤسته ­ریر او جمله­دن تورکلر سیبری­یه کؤچموشلر (سیبری سؤزجویو تورکجه اولموش)، چین، هندوستانا کؤچموشلر؛ آمریکایا گئتمیشلر و بوگون اورادا یاشایان قیزیل دریلی­لر دوغو آسیادان بوزلوقلار اوستوندن کؤچوب آمریکایا چاتانلا, ...ادامه مطلب

آی تکینمین ایللیک آذربایجان تورک ادبیاتیندا مینلرجه شاعیریمیز وار، بو ادبیاتین سسی تاریخین درین­لیک­لریندن گلیر. زنگین ادبیاتیمیزدا درین دوشونجه­ لر، فلسفی باخیشلار و اینجه شاعیرانه دویغولار واردیر. بیلیرسینیز غزنه­ لی­لر ساراییندا یوزلرجه شاعیر توپلانیب، شئعر اوخویوب و ساطانین نظرینی جلب ائده ­رک جایزه ­لر و صله­ لر آلیرمیشلار. بونلارین آراسیندا چوخلو تورک سؤیله­ ین شاعیرلر ده اولموشدور او جمله ­دن آی تکین، کاتبی، ایلاقی و باشلاریندان اثرلر الیمیزه گلیب چاتیبدیر. بوگون بو شاعیرلرین 17سینی تانییریق. آنجاق بونلارین باشیندا آی تکین دایانیر. آی تکین هم بیر شاهزادادیر هم بیر شاعیر. سلطان محمودون لاچ یاخین آدامی-ایدی. همین آی تکین دیر کی فردوسی – فارس شاعیرینی سارایا آپاریب سلطانا تانیتدیریر. سلطان محمود اؤزو شعر اهلی و شاعیر تانییان بیر سلطان-ایدی. فردوسی­نی بتر بگه­ نیر؛ آما سونرا شاهنامه ­نی اوخودوقدا تورکلره تحقیر ایله باخدیغینی گؤروب سارایدان قوور. آنا آی تکین فردوسی دن حیمایه ائدیر و بو حیمایه عمرونون سونونا قدر داوام ائدیر. شاهنامه لر ایچینده بایسونقور شاهنامه سی چوخ معروفدور. بو شاهنامه نی ائلخانی لار سلطانی اولان بهادرخان بایسونقور یازدیرمیش و اؤزو ده اونا بیر مقدمه آرتیرمیشدیر. بایسونقور شاهنامه سی ایراندا دفعه ­لرله چاپ اولموش و اونا قائم مقام فراهانی، محمدعلی فروغی ده مقدمه لر یازمیشلار. بو مقدمه ­لرده آی تکین­ین حرکت­لری ده بحث اولونموش. آنجاق آی تکین آدی­نین معناسی اولاراق ماهک یازیلمیش و یاواش – یاواش فارس ادبیاتیندا آی تکین یئرینه ماهک آدی اوتورموشدور. هر حالدا آی تکین­دن بوگون الیمیزده شعرلر – فارسیجا و تورکجه الیمیزده­دیر. بورادا بیر ایکی بیت­لیک شعرینی هم تورک, ...ادامه مطلب

سلطان عزالدین کیکاووسسلجوقلو سلطانلاریندان اولان سلطان عزالدین کیکاووس ابن کیخسرو 589 - 598 ایللری آراسیندا 10 ایل تامام آنادولودا آنادولودا سلطنت تختینده اوتورموشدور. سلجوقلولار بیر فدرالیسم سیستمی ایله حکومت ائدیردیلر. روم سلجوقلاری 1077 میلادی­دان 1307 میلادیه قدر حکومت سورموشلر و مرکزه باغلی اولموشلار، آنجاق خوارزمشاهلار و ائلخانلیلارا یئنیلمه ­ییب اؤز حکومتلرینه داوام ائتمیشلر. سلطان عزالدین عمرونو ساواشلاردا کئچیرسه ده بؤیوک نائیلیت لر الده ائتمیشدیر. ان مهم باشاریلاریندان روم شاهزاده­سی الکسیوس آدلی­نی ترابزوندا توتماسی­دیر کی یونان شاهی اونون آزاد ائدیلمه­ سی قاباغیندا مدیترانه دریاسیندا سینوپ بندرینی سلطانا وئریر. سلطان عزالدین سینوپ بندرینی آلاراق اورانی تعمیر ائتدیریر. بورادا بیر کتیبه ده یازیلمیش کی ایکی دیلده تورکجه و یونانجا اولموش. بیر سیرالار اونو عربجه بیله­رک بوگون بللی اولموشدور کی عربجه یوخ، بلکه تورکجه­ دیر. بوندان علامه سلطان عزالدین سیواس شهرینده بیر بیلیم یوردو (دانشگاه) دا دوزلتدیریر و اورادا طب فاکولته­ سی یارادیر. بو بیلیم یوردو بوگون ده قالیر. سلطان عزالدین ساواشلارلا برابر – یعنی عئینی زاماندا بیر شاعیر اولموش و ادبیات ماراقلیسی. او خالق ایچینده و خالق دیلینده داستانلاری کاغاذ اوسته گتیرمه یی و اونلارجا تورک کتابلارین یازیلماسینا امر ائتمیشدیر؛ او جمله­دن شفاهی داستانلار مثلا امیر ارسلان داستانی همان آلپ ارسلان سلجوقونون داستانی­دیر، علاءالدین و جادو چراغی همان علاءالدین کیقباد یاشاییشی دیر، علی بابا و بغدادین قیرخ حرامیسی همان علی تکین قاراخانی نین یاشاییشینا باغلی دیر. سلطان عزالدین امر ائدیر بو داستانلاری مکتوب ائتسینلر و همان زامانلار یعنی 6حی, ...ادامه مطلب

يونجا يئييب مشروطيت آلميشيقدكتر محمدحسن پدرامكهنسالان تبريزي موقع روايت از انقلاب مشروطه، به فرزندان خود مي‌گويند: بيزيم اجداديميز و بويوك بابالاريميز، يونجا يئييب مشروطيت آليبلار. يعني اجداد ما يونجه خورده و مشروطه گرفته‌اند. روايت مزبور در بين مردم تبريز و آذربايجان به صورت ضرب‌المثل درآمده و دهان به دهان مي‌گردد. اما، آيا واقعاً مردم تبريز در راه رسيدن به مشروطه و سرنگون كردن رژيم استبدادي به آن اندازه جانفشاني و ايثار كرده‌اند كه در زمان محاصره شهر از طرف نيروهاي دولتي، جهت سير كردن شكم خود و فرزندان خود به يونجه خوردن روي آورده‌اند!؟ جهت روشن شدن بهتر اين موضوع و يافتن پاسخ مستند و مستدل، صفحات تاريخ پرافتخار آذربايجان را ورق مي‌زنيم تا جواب سئوالمان را از راويان و تاريخنگاران مشروطه بگيريم.بنا به روايت سيدحسن تقي‌زاده: «با بسته شدن راه تبريز و جلفا كه آخرين راه باز بود محاصره شهر از طرف قواي شاه كامل گرديد و چهار ماه بيشتر اين حالت محاصره دوام يافت و به تدريج عرصه بر اهالي شهر تنگ و زندگي خيلي خيلي سخت شد و كم‌كم يك دكان نانوايي يا بقالي يا هر نوع خواربارفروشي باز نماند و گرسنگي و قحطي بسيار شديد و هولناكي روي داد كه مردم فقير در كوچه‌ها مي‌مردند و شايد اگر دو سه هفته ديگر يعني مثلاً تا آخر ماه ربيع‌الثاني 1327 اين حال دوام مي‌كرد كشتار عام پيش مي‌آمد يا به هر حال نفوس زيادي از قحطي تلف مي‌شدند. ولي مردم تحمل و مقاومت كردند. در همسايگي خانه ما تاجري مشروطه‌طلب بود يك روز گفت كه در كوچه خودمان ديدم شخصي فقيري را كه نشسته و يونجه مي‌خورد. در آن اوقات غالب مردم يونجه مي‌خوردند و آن هم به آساني و وفور بدست نمي‌آمد. از وي پرسيدم كه داداش چه مي‌كني، گفت: حاجي آقا يونجه مي‌خور, ...ادامه مطلب

نگاهی به تاریخ آذربایجان - 28ماجرای كشته شدن سيميتقو در اشنويهدکتر توحید ملک­زاده[1]سیمیتقو یکی از یاغیان مشهور آذربایجان بود که از سالهای مشروطیت موجب ناامنی در غرب آذربایجان شده و ماجراهای بسیاری بوجود آورده بود. وی در مرداد 1301 پس از شکست در برابر ارتش تا سال 1309 هـ.ش به طور مخفي در كوهستانهاي مرزي عراق زندگي مي­كرد. براساس اسناد کنسولگری آمریکایی «سیمیتقو زندگی نه چندان مستقلی در میان خویشاوندانش در موصل سپری می­کند ولی رابطه­اش را با کردهای شکاکی که ریاست موروثی آنها را بر عهده دارد کاملا قطع نکرده است.» [2] در این میان اسنادی وجود دارد که وی درخواست عفو کرده و مایل به بازگشتن می­باشد. علیرغم بعضی خودسری­ها و غارتها دولت مایل به برگشتن سیمیتقو بود تا از یک طرف جلوی غارتهای بیشتر را بگیرد و از سویی دیگر ضرورت استقرار نیروی نظامی قدرتمند در مرزهای عراق را کاهش دهد. با اینکه تعداد عشایری که او را همراهی می­کنند اندک می­بود ولی ارتباطش به گونه­ای بود که بتواند دولت ایران را همواره با ترس از بروز مشکل مواجه سازد و هزینه سنگین گشت­زنی مابین سردشت و سلماس را بر دولت تحمیل کند. بنابراین بازگشتن صلح امیز او به ایران ظاهرا از ادامه چنین وضعیتی بهتر است. فرین از اعضای هیئت دیپلوماتیک آمریکا در ایران در تاریخ 16 جولای 1928/ 25 تیر 1307 شایعه بازگشت سیمیتقو به همراهی 600 الی هزار نفر همراه را تایید کرد. به نوشته وی این گروه قصد حمله به اورمیه را دارند. امیر لشکر آذربایجان و هنگهایی از تبریز و اردبیل در راه ارومیه هستند. بنوشته این مقام آمریکایی یک مبلغ مسیحی که قصد سفر از را موصل به رواندوز و ایران را داشته برگردانده شده چرا که «کاپیتان کینگ عامل نظامی بریتانی در موصل به وی گفت ک, ...ادامه مطلب

نگاهی اجمالی بر کتاب«بابک» نوشته ­ی جلال برگشادرستم بهرادرزیمقدمهاین کتاب در سال 1981 در باکو به چاپ رسیده، مترجمان: رحیم رئیس ­نیا، رضا انزابی، انتشارات نگاه، چاپ چهارم: 1376 آن را به فارسی برگردانده­ اند مرور می­ کنیم. مترجمان در توصیف فعالیت های نویسنده رمان «جلال برگشاد» می­ نویسند: «....نویسنده "جلال برگشاد" بعد از نوشتن رمان «بر پشت بوزآت» با الهام از زندگی دل آورانه «نبی» یکی دیگر از قهرمانان زادگاهش نوشته است. در رمان حاضر به نمایش زندگی حماسه­­ وار و شگفت انگیز بابک پرداخته است. این رمان حاصل پژوهش­های پر دامنه­ و کار پیگیر ده ساله (80-1970) او که با مایه هنر آموخته و با نیروی تخیل رنگ و جلا یافته است«رمان نویس به ادعای مترجمین در طی 10سال(80-1970) به تلاش طاقت فرسا دست زده از آنجایی که نویسنده زاده روستای «برگشاد» در آن سوی ارس و مشرف بر قلعه­ ی «بذ» هست. خود مزیتی است تا در صحنه پردازی­ها از منطقه واقع گرایانه عمل کند. از طرفی ذهنیت دوران کمونیستی (رمان در زمان حاکمیت شوروی بر جمهوری آذربایجان نوشته شده و به چاپ رسیده است) در صدد تبلیغ مزدک گرایی (اصطلاحی که چپ­ روهای وابسته به تفکر توده­ای طرفدار شوروی بر آن دامن می ­زدند) بر آمده و فضای کلی رمان را در خدمت آیین­ها و مناسک زرتشتی قرار داده. (1، ص.؟) دکترین استالینی بر آن بود که مزدکیان را کمونیست­ های تاریخی معرفی کنند. مجموعه کتاب­های بر آمده از قرارداد 1919را یک به یک کاویده، به شناسایی مذهب زرتشتی و رموز آن پرداخته، به انطباق جغرافیای تاریخی از باب الابواب (بردعه) تا همدان و... همت گماشته و سر انجام روایتی یک دست از همه مورخان باستان ستایان آریایی از قبیل پیرنیا، فروغی، مخبر السلطنه و ای بسا مورخان نسل دوره رضا, ...ادامه مطلب

تحلیلی از تاریخ آواجیق ، سرزمین دلاوران گمناممهدی همت­زاده (ائلدار ماکو)سرزمینی در شمالغرب آذربایجان، با آب و هوای معتدل و با زمستانی سرد، پهندشتی با مردمان خونگرم و زحمت­کش که در استان آذربایجان غربی واقع شده است. از نظر جغرافیایی از سمت شمال و غرب به کشور همسایه و مسلمان ترکیه، از سمت شرق به شهرستان ماکو و از جنوب به شهرستان چالدران محدود می­گردد . منطقه ­ای با لغ بر 40 روستا که پرجمعیت­ترین آبادی در این منطقه شهر آواجیق (کلیساکندی سابق) می­باشد. جمعیت شهر و روستاهای آن طی سالهای گذشته همواره در حال نوسان بوده و بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت شهر 1516 نفر و جمعیت روستاها 6942 نفر و آمار کل جمعیت شهری و روستاها 8458 نفر گزارش شده است. (اعلام شده از مرکز بهداشتی، درمانی شهری و روستایی آواجیق) بر اساس تقسیمات کشوری آواجیق از توابع شهرستان چالدران بوده و با این شهرستان حدود 40 کیلومتر و با شهر ماکو 30 کیلومتر فاصله دارد. سرزمین ییلاقی و سرسبز که مردمانش ترک­زبان و داری مذهب شیعه هستند. در سال 1375 به محض تبدیل بخش سیه چشمه به شهرستان چالدران ، این شهرستان به دو بخش ( مرکزی و آواجیق ) با 5 دهستان تقسیم شده است که بخش آواجیق دارای دو دهستان به نام آواجیق شمالی و جنوبی می­شود. طبق اسناد موجود، گورستان تاریخی پیراحمدکندی با قدمت 2800 ساله و با شماره ثبتی 804 که در سال 1347 به ثبت رسیده است، به قدمت این منطقه در دوره اورارتوها مهر تایید می­زند. همچنین وجود آثاری از ایزدی­ها (در روستای پیراحمدکندی و جبارلو ) و مسیحیان ( کلیسای تاریخی شهر آواجیق که چند سال قبل آثارش باقی مانده بود)، نشان از وجود تمدن غنی در ادوار قبل اسلام را که از سده ششم تا نهم پیش از میلاد (2600 تا 2900 سال پیش) د, ...ادامه مطلب

جغرافيايِ‌‌تاریخی شمال آذربایجان و قفقاز بر پایه منابع عصر صفوي( 851-907ق/1455-1501م.)دکتر شهرام پناهي خياوي[1]چکیده وقایع‌نگاران عصر صفوی در خلال‌ نیمه دوم قرن نهم الی دهم هجری/ پانزدهم تا شانزدهم میلادی، اقدامات نظامی مشایخ متأخر خاندان صفوی در نواحی آذربایجان‌ِشمالی و برخی مناطق قفقاز را به ثبت رسانده‌اند. در بدو امر، هدف اصلی گزارشات، توجیح رویکرد دینی مشایخ مذکور در مواجه با مناطق غیرمسلمان‌نشین در فراسوی مرزهای آذربایجان بوده است، مع‌ذالک به اتکاء همین اطلاعات، نمونه‌هایی هر چند مجمل از مسائل مرتبط با مردم‌شناسی و جغرافیای‌تاریخی نواحیِ یاد شده به دست می‌آید. با این وصف، سؤال هرچند ساده پژوهش حاضر، عبارتست از اینکه: اظهارات مورخان صفوی، چه مباحثی را در حوزه جغرافیایِ‌سیاسی و انسانی شمالِ آذربایجان و قفقاز معلوم می‌دارد؟ پرسش یاد شده ما را به این فرضیه رهنمون می سازد که: عامل جغرافیایی، نقشی تاثیر‌گذار بر حوادث تاریخی آن دوران داشته و به تبع اقدام‌ها و چالش‌های پیش‌روی مشایخ صفوی، مسالکِ مورد ‌نظر آنان در آذربایجان و قفقاز، محل کنجکاوی و مداقه تیزبینانه مورخان قرار گرفته‌ است. روش تحقیق حاضر، بر پایه تبیین‌های روایی و علی بوده و داده‌ها نیز بر اساس منابع عصر صفوی و پژوهش‌های متعارفِ جدید جمع‌آوری شده است. امّا، یافته اصلی تحقیق، بیانگر دو نکته اساسی است: اولاً؛ اطلاعات ارائه شده با ویژگی‌های کنونی شمالِ آذربایجان و قفقاز همخوانی قابل قبولی دارد. ثانیاً؛ از نقطه‌نظر مورخان مذکور، توزیعِ جغرافیایی مناطق صرفاً به دلیل معرفی نقش‌های مواصلاتی آن حائز اهمیت بوده و لذا، این دانستنی‌ها تنها بخش کوچکی از مجهولات ما نسبت به آن دوران را پاسخ می‌دهد.کلید واژگان:جغرافیای تاریخی، آذر, ...ادامه مطلب

مطابقت شهر اسطوره­ای «ساری­قاپی» با «فراآسپا» در مراغهدکتراصغر محمّدزاده[1]چکیده : داستان روایی شهر «ساری­قاپی» که در ازمنۀ مختلف سینه­به­سینه برای نسل­های بعدی نقل شده روایتی از وقایع شهر تاریخی «فراآسپا» در محدودۀ سرزمینی آذربایجان است که در گذر زمان رنگ­ولعابی اسطوره­ای پیدا نموده ولی شرحی در بطن وقایع را رقم زده است. شهر فراآسپا که در دوره­های پس از اسلام به عنوان قلعۀ حکومتی رویین­دژ شناخته می­شود از منظر مختصاتِ محلّ قرارگیری و اشتراکات مختلفِ وقایعِ تاریخی با داستان روایی فوق­الذکر قابل بررسی است که این مقاله به بررسی این اشتراکات جهت مُتقن­سازی این مفروضات می­پردازد.کلمات کلیدی: ساری­قاپی، فراآسپا، رویین­دژ، داستان اسطوره­ای، مراغه.مقدمه انسان‌ از آغازِ حيات‌ تاريخي‌ خود، گرفتار رویدادها و حوادث مختلفی بوده و غم‌ها، شادي‌ها، خوشي‌ها، ناملايمات‌ و فرازونشيب‌هاي‌ مختلف‌ زندگي‌ را تجربه کرده و آن­ها را به صورت شفاهی برای نسل­های بعدی نقل کرده است. نبودِ كتاب و آثار مكتوب‌ در آن‌ گذشته‌هاي‌ دور، نمي‌تواند دليل براین باشد كه منقولات شفاهيِ‌ ديرينهۀ تاريخ تحت عنوان داستان­ها‌ نباشد و ما امروزه‌ حال‌ و هواي‌ دوران‌ پيشين‌ را پيش‌رو نداشته‌ باشيم؛‌ زيرا به‌ گواه‌ اسطوره‌ و تاريخ‌ ـ به‌ويژه‌ در سرزمين‌ آذربایجان ـ ازسپيده‌دمان‌ تاريخ، حوادث مختلف با ‌عواطف‌ و احساسات‌ امتزاج یافته و تحت­عنوان داستان­های اسطوره­ای به صورت سینه­به­سینه برای نسل­های آتی با رنگ و لعابی حماسی نقل شده است. امّا آذربایجان از دیرینه­زمان به دلیل قرار گرفتن در حدود و ثغور حکومت­هایِ سیاسیِ مختلف ، محلِ حدوث وقایع و نبردهای بزرگی بوده که دلیل عمدۀ آن را می­توان به وجودِ شهرها و قِلاع مختلفِ سیاسی، نظامی, ...ادامه مطلب

بررسی هویّت ساکنان قدیم آذربایجان در اسناد دست اول تاریخی عربی و فارسینویسنده: حسن رفیعی؛ کارشناس ارشد تاریخچکیدهسابقه­ ی اسکان و حضور ترکان در ایران و آذربایجان از جمله مباحث مناقشه برانگیز در تاریخ ایران می­ باشد که ایجاد و پدید آمدن بحث­ها و نظریات دامنه­دار و متضادی را سبب شده است. در این میان باستان­گرایان به دلیل عدم اعتقاد به تکثّر و تنوّع فرهنگی و زبانی در ایران و در نتیجه- تلاش برای انکار این حقیقت انکارناپذیر و اظهر من الشمس، سابقه­ ی حضور و استقرار ترکان در ایران و آذربایجان را تا دوره­ های متخاخرتر یعنی عصر صفوی و مغول و بعضا دوره ­ی سلجوقی فرو کاسته، زبان ترکی را نیز به عنوان زبانی غیر بومی، مزاحم یا میهمان که گویا از رهگذر تهاجم های اقوام آسیای مرکزی بر مردم آذربایجان تحمیل شده است، می­ نمایانند. اما گروه دیگر که برخلاف دسته­ ی نخست، ظری کاملاً متفاوت در این خصوص ارایه می دهند. نظر به این که عقاید و نظریات دسته ­ی نخست در خصوص این مبحث به شدت تحت تأثیر سیاستهای حکومتی، مقاصد ایدئولوژیک، تُرک­ستیزانه، غرض آلود و یکسان سازانه ­ی عصر پهلوی و دنباله روان آن حکومت می­باشد، در این مقال کوتاه، نگارنده به بررسی نظریات دسته ­ی دوم (و منابع و مستندات ارایه شده از سوی آنان)، در این باره اهتمام می نماید.کلید واژه‌ها: آذربایجان،آذربیجان، عبیدبن شریه، عمروحاتم ربیعی، ترک، ترکان، ترکی.متن مقالههمان گونه که می­دانیم هویّت آذربایجانیها در نوشته­ها و آثار قلمی و عمدتاً تاریخی یکصد سال اخیر به دلایل کاملاً سیاسی در معرض دستکاری و دستخوش تغییر و تحریف واقع شده و ادّعاهای ضد و نقیض فراوانی از سوی فلان یا بهمان نویسنده در این خصوص مطرح شده است و امروزه هم درب بر روی همان پاشنه­ی سابق, ...ادامه مطلب

بررسی تاریخی اقتصاد تجاری تبریزسیدمرتضی حسینی چکیدهشهر تاریخی تبریز یکی از مهم‌ترین شهرهای شرق میانه و مهم‌ترین شهر آذربایجان بوده و هست. اهمیت این شهر را از زوایای مختلف می‌توان مورد بحث و بررسی قرار داد. نکته‌ی مهمی که در این مطالعه‌ی تاریخی- جامعه‌شناختی باید مد نظر قرار بگیرد این است که این کسب اهمیت و نقش تاریخی، یک روند صعودی خطی نداشته بلکه می‌توان آن را به صورت یک منحنی تلقی نمود. یک منحنی دارای مقاطع صعود و افول. مهم‌ترین عامل صعود از میان عوامل تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی مختلف، رونق اقتصاد از نوع تجاری در این شهر بوده که این عامل نیز به نوبه‌ی خود حاصل موقعیت جغرافیایی آن بوده است. مقاطع تاریخی صعود و افول این شهر نیز همواره ارتباط مستقیم و بلافصل با اقتصاد تجاری این شهر داشته است. بنابراین مهم‌ترین عاملی که باید در مطالعه‌ی این ترقی و تنزل مد نظر قرار گرفته و تحلیل شود، وضعیت و مناسبات اقتصاد تجاری این شهر در طول تاریخ به‌ویژه دویست سال اخیر است. در این مقاله که آخرین بخش کتاب «ساختار اجتماعی تبریز از دوره‌ سلجوقی تا عصر مشروطه بر اساس نظریه‌ شهر ماکس وبر» به قلم نگارنده است، عوامل تأثیرگذار بر رونق و رکود اقتصاد تجاری تبریز از دوره‌ی سلجوقی تا آستانه‌ی انقلاب مشروطه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. عوامل مؤثر در رشد و رکود اقتصاد تجاری تبریز از دوره‌ی سلجوقی تا عصر مشروطهگذشته از معاملات خرد معمولی و روزانه که برای رفع نیازهای ضروری در میان ساکنان هر آبادی اعم از شهر و روستا در هر برهه‌ای از تاریخ و در هر جغرافیایی از جهان وجود داشته و دارد، برای به وجود آمدن معاملات کلان و متنوع و دائمی و شکل‌گیری اقتصاد تجاری با مرکزیت بازار در یک سکونتگاه شهری، عوامل و زیر, ...ادامه مطلب